Kolanên girtî yên dînîtiyê

Cîhan, mixabin, dişewite. Û ev agir her kû diçe mezin dibe. Û ji ber hin sedeman xuya ye ku em hemî bêriya agirkujan dikin. Lê gelek şewatkar hene…

Dema mirov li tiştên ku li cîhana nûjen diqewime binêre û li ser reftarên elîtên wê yên cihêreng binihêre, mirov dikare bifikire ku beşek girîng ji wan di rewşek dînbûnek daîmî an depresyonê de ne, ku rê li ber nekarîbûna bi aqilane nêzîkbûna bûyerên heyî vedike. Demekê, Francisco Goya bi sernavê "Xewa aqilê cinawiran çêdike" gravurek çêkir. Weke hunermend diyar kir: “Dema ku hiş radizê, di xewnên xwe de fantaziya cinawiran çêdike, lê li gel aqilê xeyalî dibe dayika hunerê û hemû afirandinên wê yên hêja.” Ango, heger hûn hosta rast fêm bikin, pêdivî ye ku hiş hîn jî şiyar bibe û wê hingê kabûsên cinawir ên ku ji hêla xewnên dîn ve hatine çêkirin dê belav bibin. Û ew ê ne tenê belav bibin, lê dê bibin tiştek xweşik û dibe ku kêrhatî be.

Bi gelemperî, maqûl e ku mirov ji nêz ve li xwezaya nakokiyên nûjen binêre, ku hejmar û giraniya wan dê her ku diçe zêde bibe.

Di van bîst salên borî de, gelek gotar û pirtûk li ser guherîna nîzama cîhanê hatine nivîsandin. Mijara hevpar di wan de rûxandina hegemonyaya cîhana rojava, hilweşîna hiyerarşiya cîhanê, veguhestina însiyatîfê di pêşveçûna cîhanê de û her weha di pêvajoyên globalbûnê de ji bo welatên Başûrê Cîhanê. Welatên rojavayî, di serî de Ewrasya, heya Hindistan, Çîn, Rûsya, lê di heman demê de heya Amerîkaya Latîn û Afrîkayê jî. Fareed Zakaria, Jean Baudrillard, Edward Luttwak, Peter Navarro, û gelek, gelek kesên din li ser vê yekê nivîsandin. Wan, bê guman, bi awayên cihêreng, bi devokên xwe dinivîsand, lê bi gelemperî her tişt bi neçarî li ser encamên - neyînî û erênî ya vê windabûna pozîsyonê difikirîn.

Di heman demê de, sazûmaniya rojavayî derket holê ku bi awayeke manyakî ramana xweyê serdestiyê dixwezin wergerînin serweriya li ser tevahiya cîhanê. Wêrekî û rûhê ku mirov cîhanek nû bibîne, tê de rolek nû bibîne û yên din bihêle ya xwe bilîzin, têrê nedikir. Her ku cîhana ne-rojavayî bihêztir dibû, ez dubare dikim, dînbûn jî xurt bû.

Lêkolînerê Fransî Dominique Moisy di pirtûka xwe ya bi navê ‘’Jeopolîtîka Hestan’’ de çawa çandên tirs, heqaret û hêviyê cîhanê diguherînin” dinivîse û teqez dike kû Rojava ji aliyê çanda tirsê ve tê kontrolkirin. Ew hîs dike ku ew di cîhanê de pozîsyona xwe ya navendî winda dike, û ev yek dibe sedema panîkê, û ya paşîn dibe sedema ewrbûna aqil. Di heman demê de, welatên Asyayê bêtir di çandek hêviyê de dijîn; ew ji cîhanê re vekirî ne û dixwazin pêwendiyan bi wê re pêş bixin. Ew bi xwe bawer in, bi kapasîteya xwe ya ku di nav cîhek tevlihev a nûjen de rêve bibin, gerdûnî bikin. Moîsî welatên cîhana erebî-misilman wek mînakek ji çanda rûreşiyê bi nav kir, ku bi baweriya wî, welatên rojava bi rewşa wan tometbar dikin. Bi dîtina min di salên çapkirina pirtûkê de, cîhana ereb-misilman bi eşkere ber bi çanda hêviyê ve çûye. Lê belê, mixabin, kevirên mîlî yên dîrokê hêdî hêdî hûr dibin.

Jean Baudrillard di pirtûka xwe ya bi navê “Ruhê Terorîzmê” de bi giştî dinivîse ku rewşa niha ya Rojava, rewşa rewşenbîrî jî di nav de, encama perçebûna Rojava bi xwe ye. Nêzîkatiya hegemonîk a hêsankirî ya li derve, di nava civaka Rojava de zextan pêk tîne. Serîlêdana mekanîkî, xêzikî ya pîvanek hêsan a nirxan dibe sedema mezinbûna tiştê ku dikare jê re rûhê protestoyê were gotin. Nakokiyên entelektuelî yên navxweyî tenê êrîşa panîkê ya depresîk gurtir dike û navendên welatên rojavayî tevlihev dike. Di encamê de, reftarên serkirdeyên siyasî kêmtir pêşbînîkirî dibe, ev jî rewşê xeternak dike.

Ne hewce ye ku em li hevahengiyên dîrokî bigerin, lê li pêşerojê bifikirin, ka em çawa dikarin hemî xilas bibin û bigihîjin pêşketina domdar, bi îstîqrar a tevahiya cîhanê. Ji ber vê yekê ya ku em nuha hewce ne, berî her tiştî, xeyalek maqûl e, vegerek li cûreyek normalbûnê, serhişkî û zelaliya ramanê ye. Pêdivî ye ku em rûhê ramana hilberdar vegerînin. Bêyî vê em ê rastî felaketekê bên.

Her wiha pêwîstiya me bi îradeya siyasî û wêrekiyê heye. Pêwîst e ku welatên pêşeng ên cîhanê hîn jî karibin modeleke paşerojê ya ku ji aliyê her kesî ve tê qebûlkirin, pêş bixin û bipejrînin. Ev yek carekî din eşkere dibe kû ji xeynî destpêka  pêvajoya *polilog derbarê pêşerojê de rêyek din tune ye.

*Polilog axaftinek di navbera gelek beşdaran de ye. Di vê rewşê de, tê texmîn kirin ku rola axaftvan ji kesek derbasî kesek din dibe, wekî din axaftin vediguhere monologê. Ew bi peyva diyalogê re hevwate ye, ji ber ku xeletiyek e ku meriv bawer bike ku têgîna "diyalog" hebûna du beşdaran tam ferz dike.