Foruma Aborî ya Rojhilat 2023

Foruma Aborî ya Rojhilat, sala 2023’an cara heştan hat lidarxistin, lê hejmareke din di rojevê de bû "li kêleka" forumê hejmara deh bi awayekî nedîtî amade bû. Beriya deh salan hat ragihandin ku "berbilindbûna Sîbîrya û Rojhilata Dûr ji bo tevahiya sedsala 21’ê pêşengiyeke neteweyî ye" û di heman demê de behsa “vegera Rûsyayê li Okyanûsa Pasîfîk” hate kirin. Ji ber vê yekê jî forum bi xwe mîna cûreyekî berhevkirina encamên vê dehsalê, an jî "du planên pênc-salî" di rûniştina giştî de hate binavkirin.

Yekem tişta ku balê dikişîne ser xwe, serdestiya eşkere ya rojeva navxweyî ya li ser ya navneteweyî ye. Wekî din, ew bi xwe hema hema bi taybetî bi pêşveçûna Rojhilata Dûr û Arktîkê re têkildar e. Balkêşiya Foruma Aborî ya Rojhilat li ser welatên Rojhilat, Başûr û Başûrê Rojhilatê Asyayê, vê carê bû sedema lawazbûna biyaniyan. Hem di hejmara giştî ya beşdaran de, hem jî di hejmara welatên temsîlkirî de hem jî di rewşa serokên heyetan de li gorî par hejmar kêm bû. Bi rastî, tenê heyetên ji Çîn, welatên Komeleya Neteweyên Asyaya Başûr (ASEAN), Hindistan û Moxolistanê beşdarbûna cidî ya forumê misoger kirin. Koreyî û Japonî, berê, ligel Çînîyan, mêvanên sereke yên Forumê bûn, lê vê carê ew hatin paşguhkirin.

Vê carê serokê heyeta Çînê ne serokê Komara Gel a Çînê û ne jî serokê konseya dewletê, lê cîgirê serokwezîr Zhang Guoqing bû. Lê belê, ev hilbijartin pirr rast xuya dike. Beriya her tiştî, hevalên kevn Vladimir Putin û Xi Jinping bi rêkûpêk dicivin, û ew plan dikin ku di Cotmehê de dîsa bicivin - li Foruma Rêya Hevrîşimê, ku dê li Pekînê ji bo rêzgirtina dehemîn salvegera Înîsiyatîfa ‘Rê û Kember’ were lidarxistin. Û Zhang Guoqing ne kesayetek ji rêzê ye, lê kesayetek e ku di avakirina heyî ya hêza Çînê de, bi rastî çavdêriya bipêşketina pîşesaziyê û teknolojiya agahdariyê dike. Bi îhtimaleke mezin, ew ê ji aliyê Çînê ve serokatiya Komîsyona Navdewletî ya Hevkarî û Bipêşxistina Rojhilata Dûr û Herêma Baykal a Rûsyayê û Bakurê Rojhilatê Çînê bike. Jiyan û ezmûna pîşeyî ya girêdayî xwendin û xebata li sînorên parêzgehên bakurê rojhilat in jî ewqasî girîng in.

Di forumê de her weha serdana serokê Koreya Bakur Kim Jong-un bû mijara sereke. Ji ber ku niha ti axaftin li ser dev ji cezayên li dijî Koreya Bakur nayên kirin; berê Rûsyayê wekî endamekî Encumena Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî deng da ku hevkarî tenê dikare di çarçoveya planên cûr bi cûr ên çarenûsê de were meşandin: mînak, avêtina uyduyên Koreya Bakur, bikaranîna mûşekên Rûsî, yan jî zêdekirina hejmara karkerên Koreya Bakur ku bi fermî li Rûsyayê dixwînin.

Û ya herî girîng, Pyongyang belkî yekane ye li cîhanê ku dikare bêyî liberçavgirtina hizra Washington, Bruksel û paytextên din tevbigere, û ji ber vê yekê, nêzîkbûneke potansiyel a Rûsya-Koreya Bakur, ji ber sedemên diyar dibe sedema fikarên neveşartî li wir. Dibe ku nûçeyên li ser serdana Kim a Rûsyayê ji aliyê medyaya alîgirên rojava ve bi sernavên tehdîdkar bi qestî hatibe belavkirin, ji ber ku ev yek dikeve destê Dewletên Yekbûyî yên Emerîkayê (DYE) di warê avakirina analoga Rojhilata Asyayê ya NATO’yê de, ku divê bingehê wê be. Koreya Başûr û Japonya; welatên ku weke rêûresmê xurtkirina potansiyela leşkerî ya Koreya Bakur li dijî xwe qebûl dikin.

Di encamê de, zêdebûneke berbiçav a elaqeya ji bo bûyerên li Rojhilata Dûr a medyaya cîhanê, bi dilxwazî-dilnexwazî, ji bo Foruma Aborî ya Rojhilat, wekî platformeke hevdîtina Putin û Kim belav kir. Rûsya’yê derfeteke hêja wergirt ku careke din ji hevkarên xwe yên biyanî re (û ya herî girîng, ji ​​xwe re) pabendbûna xwe bi riya hilbijartî ya hevkariya navneteweyî ya wekhev di çarçoweya “vegera li Okyanûsa Pasîfîkê” de nîşan bide.