Dînamîkên bûdceyên leşkerî

Rageşiya leşkerî-siyasî li herêma Behra Reş didome. Piştî destpêkirina Operasyona Leşkerî ya Taybet ya Rûsyayê li Ukraynayê, Rêxistina Peymana Atlantîka Bakur polîtîkaya ragirtina leşkerî-siyasî ya Rûsyayê li herêma Deryaya Reş xurt kir, ku di heman demê de Bulgaristan û Romanya jî wek welatên endamên NATO’yê beşdar bûn. Lê dîsa jî, bûdceya leşkerî ya dewletên Deryaya Reş ku beşek ji NATO’yê ne (Romanya, Bulgaristan, Tirkiye) û herwiha bûdceya leşkerî ya Gurcistanê wek şirîkê NATO’yê ye, di van du salên borî de guhertinên bingehîn çênekirin.

Plansazkirina bûdceya leşkerî ya Romanya û Bulgaristanê, ku di sala 2004’an de tevlî NATO’yê bûn û Gurcistanê wek şirîkê NATO’yê, armanc dike ku gav bi gav bi standardên leşkerî yên NATO’yê re nêzî hev bibe. Di sala 2017’an de, Romanya û Bulgarîstanê kirin armanc kû  lêçûnên parastinê yên ji %2-ê GDP’yê bi dest bixin. Di sala 2021’an de, Gurcistanê heman armanc di plansaziya berevaniya xweya navîn de ji bo heya sala 2025’an destnîşan kir. 

Li gorî daneyan gihîştina vê standardê divê alîkarî bide çareserkirina pirsgirêkên nûjenkirina hêzên çekdar ên Bulgaristan, Romanya û Gurcistanê. Her weha  hesab û texmînên hukûmetên neteweyî û NATO’di sala 2020-2023’an de jî bi heman awayî destnîşan dikin. Lêçûnên berevaniyê yên Tirkiye, Romanya, Bulgaristan û Gurcistanê ji sedî 2’yê GDP’yê parek bû, bêyî lêçûnên berevaniyê yên Romanya di 2020 û 2023’an de. Di heman demê de, lêçûnên berevaniyê yên her çar welatên Deryaya Reş di sala 2023’an de li gorî sala 2022’an di warê nirxê de hinekî zêde bû.

Di warê nirxê de, di nav çar dewletên peravên Behra Reş de di sala 2023’an de Tirkiye û Romanya di lêçûnên parastinê de herî zêde bûne. Zêdebûna lêçûnên berevaniyê li Romanyayê di sala 2023’an de ji ber bidestxistina kelûmelên leşkerî û zêdekirina lêçûnên li ser binesaziya parastinê bû, Tirkiyê jî ji sala 2021’ê ve lêçûnên binesaziya parastinê zêde kir.

Li ser bingeha plansaziya berevaniyê ya Romanya, Bulgaristan, Gurcistan û Tirkiyê, em dikarin li bendê bin ku bûdceya leşkerî ya wan zêde bibe, ku dê ji bo bihêzkirina potansyela wan ên berevaniyê be. Ji bo çareserkirina pirsgirêkên nûjenkirina çekan û nûjenkirina hêzên çekdar ên Romanya, Bulgaristan û Gurcistanê, îhtîmal e ku zêdekirina lêçûnên parastinê ji% 2’ê GDP’yê hewce bike.

GDP-  Hilbera naxweyî, ku bi gelemperî wekî GDP tê kurt kirin, nîşanek makroekonomîkî ye ku nirxa bazarê ya hemî mal û karûbarên dawîn (ango yên ku ji bo xerckirina rasterast, bikar anîn an serîlêdanê tên armanc kirin) ku di salê de li hemî sektorên aboriyê têne hilberandin nîşan dide.