Divê em li gel girtiyan bin

ROZA METÎNA / AMED

Endama Komisyona Hiqûqê ya DEM Partiyê Nûray Ozdogan têkildarî rewşa girtiyê nexweş, şertên zehmet ên li girtîgehan diyar kir ku pirsgirêka girtiyên nexweş bi salan e nayê çareserkirin û got:"Tevî ku mafê girtiyan ên tenduristî û jiyanê bi giranî tê tehdîtkirin jî, hemû mekanîzmayên hiqûqî û îdarî yên ku dikarin girtiyan ji girtîgehê derxin, ji ber sedemên siyasî pêşî lê tên girtin. Ev rastî sûcê mirovahiyê ye."

Endama Komisyona Hiqûqê ya Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) û endama Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) Nûray Ozdogan li ser mijara binpêkirina mafên li girtîgehan, rewşa girtiyên nexweş, şert û mercên giran ên li girtîgehan nirxandin kir. Nûray Ozdogan da zanîn divê ew piştgiriyê bidin girtiyan û wiha got:"Erka mirovahiyê ye ku ji hevgirtin û xwerêveberiya girtiyên ku bi salane ji bo parastina laş, mejî û ruhê xwe li berxwe dane dersê bigire û di têkoşîna mafên xwe de li gel wan be."

Girtiyên nexweş nayên berdan

Nûray Ozdogan diyar kir girtiyên nexweş nayên berdan û got:”Pirsgirêka girtiyên nexweş bi salan e nayê çareserkirin, ango pirsgirêka ku naxwaze çareser bibe ye. Girtiyên nexweş nayên berdan. Beriya her tiştî divê ev tesbît bê kirin: Kesên ku ji ber sedemên siyasî tên mehkûmkirin, di çavê dewletê de wek mirov û kesên mafdar nayên dîtin. Kesên ku têne girtin, ji ber ku li dijî sîstem an kiryarên heyî ne, wekî rehîn têne dîtin û carinan ji girtiyên şer tundtir mûamale li wan tê kirin. ÎHD û Komeleyên Girtî/Xizmên Mehkûman bi salan e hema hema her hefte balê dikişînin ser pirsgirêka girtiyên nexweş û daxuyaniyên çapemeniyê didin. Nirxandinên saziyên tenduristiyê yên ji bilî ATK'ê yên girtiyên nexweş dinirxînin li ber çavan nayên girtin.Tevî ku mafê girtiyan ên tenduristî û jiyanê bi giranî tê tehdîtkirin jî, hemû mekanîzmayên hiqûqî û îdarî yên ku dikarin girtiyan ji girtîgehê derxin, ji ber sedemên siyasî pêşî lê tên girtin. Ev rastî sûcê mirovahiyê ye.”

Şert û mercên giran

Nûray Ozdan bi lêv kir ku şert û merc gelek caran dibin sedem ku girtî dev ji nexweşxaneyê berde, nexweşiyên wan zêde bibin û wiha pê de çû:"Li girtîgehan mafê tenduristiyê tê binpêkirin. Rêbazên qanûnên înfazê yên cihêkar û dijminane ku me li jor behs kir, faktorên sereke yên binpêkirina vî mafî ne. Di van 7-8 salên dawî de şert û merc xerabtir bûne. Girtî bi hefteyan li bendê ne ku biçin nexweşxaneyê, nayên dermankirin, di şert û mercên nepaqij û kelepçekirî de tên sewqkirin. Girtî ronahiyê nabînin û cihê lê dimînin qirêj in. Ev şert û merc gelek caran dibin sedem ku girtî dev ji nexweşxaneyê berde, nexweşiyên wan zêde bibin û kronîk bibin.”

 Giliyên ava vexwarinê tên

Nûray Ozdogan bal bir ser pirsgirêka avê ya li girtîgehan û wiha dewam kir:"Av mafê herî xwezayî yê mirovan e, mîna nefesê. Mîna oksîjenê ji bo jiyana mirovan bingehîn û pêwîst e. Ji gelek girtîgehan giliyên ava vexwarinê tên. Ava qirêj dibe sedema gelek nexweşiyan. Gazincên girtiyan tu feydeyê nade û dema girtî bi hewldanên xwe hewl didin avê paqij bikin, mudaxeleyî malzemeyên wan tê kirin. Pirsgirêkek rasterast bi mafê tenduristî û jiyanê ve girêdayî ye. Sîstema girtîgehê her tim girtiyan neçar dike ku avê ji kantînê bikirin. Girtiyên ku nikarin xwarin û ava paqij pêde bikin, neçar dimînin bi buhayên giran ji kantînê bikirin. Ev hiqûqa dijminatiyê ye.

Girtîgehên Tîpa R'yê

Nûray Ozdogan di heman demê de bal kişand ser Girtîgehên Tîpa R'yê û wiha dewam kir:"Raporên dawî yên saziyên mafên mirovan û komeleyên hiqûqê nîşan didin ku li girtîgehên Tîpa R'yê binpêkirinên giran ên mafên mirovan hene. Tîpên R'yê li Metrîs, Menemen û Xarpêtê tên dîtin. Girtiyan anî ziman ku xwarina wan kêm û xerab e, ode nebaş in, atolye û qurs tune ne, di muayeneya kelepçeyê de israr hatiye kirin û li girtîgehan ji malbatên xwe dûr mane.” 

Divê tendirustiya giyanî bê parastin

Nûray Ozdogan da zanîn ku di bin şert û mercên dijwar ên girtîgehan de tendirustiya rihî ya girtiyan jî dikeve bin metirsiyê û wiha got:"Ji bo hemû girtiyan di pergal û pratîka heyî ya girtîgehê de, çi hiqûqî û çi siyasî be, mafê tenduristiyê tê binpêkirin û şert û mercên jiyana mirovane nayên avakirin. Bê guman, li cihekî tenduristiya giyanî nikaribe bê parastin li wir tenduristiya laşî jî nikare bê parastin. Divê tendirustiya giyanî bê parastin. Bi taybetî li dijî girtiyên siyasî bi awayekî sîstematîk muameleya xerab tê kirin. Zêdekirina îmhaya psîkolojîk, îzolekirina girtiyan, tenêhiştina girtiyan, dûrxistina ji nasnameya xwe nebaşiyeke sîstematîk a li ser girtiyan e.”

Em li gel girtiyan bin

Nûray Ozdogan da zanîn divê ew her tim li gel girtiyan bin, mafên wan biparêzin û wiha dawî lê anî:"Ji bo hemû girtiyan, divê mafên mirovan ên gerdûnî bên bicihanîn. Îro çewisandina girtiyên siyasî yên di bin zagona darvekirinê ya dijmin de li ser tevahiya civakê tehdît û zilm e. Ji ber ku girtiyên siyasî ji aliyê siyasî ve teslîm nabin, sîstem jî li dijî vêya hewl dide ku amûrên nû peyda bike. Mekanîzmayên darazê yên paralel ên wekî Lijneyên Çavdêriyê yên Rêveberiyê tên avakirin. Pirsgirêkek din jî ew e ku personelên li girtîgehê bi mebestên nijadperestî û cudaxwaziyê têne perwerdekirin û wiha rê didin wan. Her wiha erka mirovahiyê ye ku ji hevgirtin û xwerêveberiya girtiyên ku bi salane ji bo parastina laş, mejî û ruhê xwe li berxwe dane dersê bigire û di têkoşîna mafên xwe de li gel wan be.”