Di rêya heqîqetê de, ber bi civaka azad ve

• Aktîvîsta TJA'yê Sebahat Tuncel li ser hedefgirtina jinên Kurd li ser bingeha hem zayend û hem jî nasnameyê û bîra berxwedana wan a li dijî vê yekê axivî. Sabahat  Tuncel got:"Li Kurdistanê, jin hîn jî azad nînin û serdestiya mêran dewam dike, lê rastiyek heye ku jin ji van pirsgirêkan haydar in û li hember çareseriyên wan li ber xwe didin."

Her çend polîtîkayên înkar û tunekirinê yên dewletê li dijî gelê Kurd 100 sal in dewam dikin jî jin bi rêya vê înkar û êrîşan du caran hatine hedefgirtin, hem ji ber jinbûna xwe û hem jî ji ber nasnameya xwe ya Kurd hatine hedefgirtin. Aktîvîsta Tevgera Jinên Azad (TJA) Sabahat Tûncel li ser awayên ku jin li gorî zayend, ziman û çanda xwe têne hedefgirtin û berxwedana nifşan a ku wan li dijî vê zilmê pêş xistiye nirxandin kir.

*Dewleta Tirk çawa jinên Kurd ji demên berê heta niha bi vê mekanîzmaya "zilmeke ducaran" hedef girtiye?

Ew sîstema ku em wekî sîstema kapîtalîst a serdestiya mêran pênase dikin, tundûtûjî û zordariya li ser jinan rewa dike. Jin demek dirêj e ji bo hebûna xwe têdikoşin. Pêla yekem a tevgera femînîst li ser naskirina mafên hemwelatîbûnê bû. Ger hûn ne hemwelatî bin, hûn nikarin ji tu mafan sûdê werbigirin. Têkoşîna destpêkê ya jinan têkoşînek bû ji bo damezrandina hebûna xwe. Jinên Kurd ji bo hemwelatîbûna wekhev ji bo nasnameya xwe ya jinan têkoşîn dan û di heman demê de li dijî înkara Kurdbûnê jî têdikoşin. Tevgera jinên Kurd di destpêkê de ket nav têkoşîna li dijî înkara nasnameya Kurdî. Têkoşîna ji bo rizgariya ziman, nasname û çanda Kurdî pêş  ket û hişmendiya jinan bi demê re pêş ket. Perspektîfa Birêz Ocalan a li ser rizgariya jinan di hişyariya jinan de ji pirsgirêkên ku ew di nav sîstema serdestiya mêran de pê re rû bi rû dimînin û di pêşxistina têkoşînek li dijî wê de rolek girîng lîstiye.

*Jinên Kurd bi çi cure polîtîkayên asîmîlasyon û zordariyê rû bi rû mane? Siyasetên dewletê yên wekî koçberiya bi darê zorê, valakirina gundan û îşkenceya cinsî di bin çavan de çawa bandor li berxwedana jinên Kurd di salên 1990'î de kirin?

Jin bi taybetî ji ber polîtîkayên tunekirin, înkarkirin û asîmîlasyonê ku bi gelemperî li ser gelê Kurd dihatin sepandin, pir bi bandor bûn. Ev ne siyasetek taybetî bû ji bo jinan, lê pêvajoyek bû ku bandorek kûrtir li ser wan kir. Li hember polîtîkayên asîmîlasyonê yên dewletê, jinên Kurd heta roja îro ziman û çanda Kurdî parastine. Bi destûra bingehîn a 1924'an, hebûna Kurdan li Tirkiyeyê hatiye înkarkirin; înkarkirina hebûna wan bi xwe sûcekî li dijî mirovahiyê ye. Bi hezaran sal dîrok û mirovahiyê têne paşguhkirin. Li hember vê yekê, Kurd red dikin ku wê qebûl bikin; ew li ber xwe didin. Dewletê polîtîkayên asîmîlasyonê pêk anîn; Kurdan tenê serê xwe netewandin; wan li dijî van polîtîkayan serî hildan. Serhildanên li Agirî, Dêrsim û Zîlanê di tevahiya dîrokê de her gav li dijî vê înkarê hatine kirin.

*Çawa dikare di navbera tepeserkirina têkoşîna jinên Kurd a ji aliyê dewletê ve û tundûtûjiya mêran de girêdanek were danîn?

Li her deverê ku jin lê dijîn, ew bi zordariya ku ji serdestiya mêran derdikeve re rû bi rû dimînin û zordariya ku ew ji ber nasnameya xwe ya zayendî dijîn dişibihe hev. Dirûşma "Jin, jiyan azadi" ji ber zordariya hevpar a li ser jinan û çalakiya serhildanê ya li dijî wê bûye dirûşmeyek gerdûnî. Dirûşma, "Bê jin jiyan nabe, bê azadî jiyan tune ye" îfadeyek gerdûnî ye. Ev yek asta rizgariya xwe ya jinên Kurd jî nîşan dide...Jinên Kurd hîn jî bi gelek pirsgirêkan re rû bi rû ne. Li Kurdistanê, jin hîn jî azad nînin û serdestiya mêran dewam dike, lê rastiyek heye ku jin ji van pirsgirêkan haydar in û li hember çareseriyên wan li ber xwe didin.

* Bîranîna berxwedanê ya nifş-nifş ji bo jinên Kurd tê çi wateyê? Tevgera jinên Kurd çawa têkoşînek li ser bingeha bîranînê diafirîne?

Afirandina bîranînek berxwedanê pir girîng e. Bi gelemperî em dibînin ku afirandina bîranînek êşê hêsantir e. Mirov êşa ku dikişînin ji nifşên pêşerojê re dibin, lê di heman demê de, veguheztina bîranîna berxwedanê ji nifşên pêşerojê re bi rastî nexşerêyek temsîl dike. Jinên Kurd xwedî çandeke berxwedanê ne ku li Rojhilata Navîn kevnar e, lê li Komara Tirkiyeyê hema hema 100 salî ye. Jinan berxwedanek mezin kirine. Ew hem li dijî serdestiya mêran û hem jî li dijî polîtîkayên ku rastiya Kurd paşguh dikin derdikevin. Tiştê dîrokî jî civakî ye; bê paşeroj, pêşeroj tune ye. Bîranînek paşerojê girîng e ji ber ku ew eşkere dike ka pêşeroj dê çawa were biteşekirin. Nifşê niha heman pêvajoya ku me û nifşê berê bi awayekî cuda em jiyane, dijî, ji ber vê yekê ew di avakirina têkiliyan de zehmetiyan dikişînin.

JINNEWS/STENBOL/ROZERÎN GULTEKÎN