- Înstalasyona Dorîs Salcedo ya “Uprooted” îşaret bi bêwarbûna penaberan dike. Penaberên ku ji axa xwe qut bûne û mecbûr mane ber bi welatên biyanî ve biçin. Wê ev xebata xwe weke maleke ji daran sêwirandiye. Darên ku ku êdî ne zindî ne û mirî ne. Darên ku ji qurmên xwe qut bûne.
Sernav û babeta sereke ya Bienala Sharjah ya 15’an yekser bala mirov dikşîne ser xwe; “Thinking Historically in the Present” (Bi awayekî dîrokî hizirîna di roja îro de). Ev sernav ji ber nihêrînên kurator Okwui Enwezor ên postkolonyal, hatiye girtin. Okwui Enwezor nivîskar û helbestkarekî Nîjeryayî bû û li Elmanyayê dima. Beriya du salan wefat kir. Lê weke nivîskar û kuratorekî Efrîkî navdar bû; ew yek ji wan kuratoran bû ku cara yekem li Bîenala Venedîkê weke kuratorekî Efrîkî hatibû hilbijartin.
Piştî Enwezor wefat kir, kuratorê bi navê Hoor Al Qasimî nihêrînên wî yên postkolonyal li erdê nahêle û Bîenala Sharjah ya ku li Mîrnişînên Yekbûyî yên Ereb du salan carekê tê lidarxistin, ji nû ve saz dike. Berhemên ku îsal di bîanelê de tên nîşandan, giş bi rêwîtiya mirovahiyê re elaqedar in û berhem hemû jî tesîra rabuhiriyê ya li ser siberoja insanan nîşan didin. Nexasim jî babetên weke nijadperestî, koçberiya bi darê zorê, avûhewa û rûxandinên kapîtalîzmê. Berhemên di bîanelê de tên nîşandan vê yekê dibêjin ji mirovahiyê re: statuko van rastiyên li holê qebûl nake û xelk jî zêde bala xwe nade hunerê ku rastiya statukoyê tîne ziman.
Ji ber van sedeman jî bîenala îsal bi birînên ku mêhtingeriyê yan jî postkolonyalîzmê di ruhê insanan de vekirine, daketiye û berhemên hunerî li gorî wê neqandine. Hunermendên ku beşdarî bîenalê bûne jî giş ji welatên ku mêhtinger lê hene û xelk êşandine, hatine hilbijartin. Hin ji van hunermendan ev in: Cao Fei, Joiri Minaya, Gabriela Golder, Hyesoo Park, Lee Kai Chung, Kerry James Marshall, Mona Hatoum, María Magdalena Campos- Pons, David Hammons, John Akomfrah, Amar Kanwar û Erkan Ozgen. Hunermend bi berhemên weke wêne, peyker, înstalasyon, vîdeo û film beşdarî bîenalê bûne. Kurator Al Qasimî vê pirsê dike; “Di huner de encamên çalakiyên polîtîk çi ne?” û bi vî awayî jî bersivê dide: “Heger hûn berê xwe bidin karên hunerî yên hunermendan û arşîva ku derxistine holê bibînin, hûn ê bersiva pirsa min jî hîn bibin.”
804 darên hişk ji bo penaberan
Hunermenda bi navê Dorîs Salcedo ku ew ji Kolombiyayê ye bi xebata xwe ya “Uprooted” (bêwar/Ji war qutkirî) tevlî bîanelê bûye. Înstalasyoneke pirr bi bandor e. Dorîs Salcedo ku weke peykersazekê jî tê zanîn bêhtir li ser babetên êş, trawma û windabûnê disekine. Naxasim jî şînên civakî pirr bala wê dikşînin û ev yek jî helbet bi rabuhiriya wê ve girêdayî ye. Ji malbata wê gelek kes hatine windakirin û hîna jî derneketiye holê bê ka kê ew winda kirine. Dorîs Salcedo bi tesîr û valahiya piştî windakirinê dadikeve û berhemên xwe li ser vê hizrê diafirîne. Berhema wê ya “Uprooted” jî îşaret bi bêwarbûna penaberan dike. Penaberên ku ji axa xwe qut bûne û mecbûr mane ber bi welatên biyanî ve biçin. Wê ev xebata xwe weke maleke ji daran sêwirandiye. Darên ku ku êdî ne zindî ne û mirî ne. Bi tevahî 804 darên hişkbûyî yên ku ji kokên xwe hatine qut kirin wê bi kar anîne da ku rewşa penaberan baştir rave bike. Her dar penaberekî temsîl dike, penaberên ku ji warên xwe qut bûne.
Bi tevgerên laşî dijwariya şer
Di van salên dawiyê de xelk di bîenalê de bêhtir bala xwe dide ser karên vîdeo û filman. Yanî xebatên weke dîtbarî bêhtir bala xelkê dikişînin. Erkan Ozgen ê ku ji Dêrika Çiyayê Mazî ya ser bi Mêrdînê ye, bi hunerê hevçax re mijûl e. Ew bi vîdeo-înstalasyona xwe ya “Wonderland” (Diyarên mucîzeyan) tevlî bîenalê bûye. Wî bi zarokekî 13 salî re hevpyevînek kiriye. Ev zarok di dema şerê Rojava de ji Sûriye reviyaye û li Amedê bi cih bûye. Zarokekî kerr û lal e û navê wî jî Muhemed e. Muhemed bi tevgerên laşî dijwariya şer radixe ber çavan. Erkan Ozgen dema dixwaze bi penaberan re bibe alîkar, Muhemed nas dike. Piştî destûrê ji malbatê werdigire, dîmenên ji bo vîdeoyê digire. Muhemed di vê vîdeoyê de ji kesekî ku zimanê wî heye û guhên wî dibihîsin bêhtir û bi bandortir behsa şer dike. Ew vê yekê tenê bi tevgeran û laşê xwe nîşan dide.
Her wiha xebata înstalasyona Îbrahîm Mahama ya bi navê “Parliament of the Ghost” (Parlementoya Reşikên Şevê) jî balkêş e. Wî bi tiştên avêtî, kursî çêkirine û ev kursî li odeyeke vala bi cih kirine. Ew jî bi vê înstalasyona xwe polîtîkayên li parlamenan rexne dike.
NAVENDA NÛÇEYAN
