Bernameya xwendinê ji qonaxa parastina zimanê dayikê gihiştiye qonaxa dagirkirina ziman, ji fêrbûna navên Kurdî yên wek “Dara û Zara û Zirîze” ve gihiştiye “Yaxmûr, Denîz û Yildirim”, ku Wezareta Perwerdeyê û Hikûmeta Herêma Kurdistanê jî rê daye vê dagirkirinê.
Perwerde û fêrkirin bingeha hebûna her civak û neteweyekê ye. Dema civakek zimanê xwe û çanda xwe diparêze hişyar dibe û berovajiyê wê dema ku nasname, çand û zimanê civakekê ji aliyê dijmin û dagirkerên wê civakê ve tê tunekirin, ew civak têk diçe, tune dibe. Niha Başûrê Kurdistanê di qonaxa dagirkirinê de ye û Hikûmeta Herêma Kurdistanê carna bi zanebûn an jî bê zanebûn bi xwe alîkariya vê dagirkirinê dike.
Xwendingeh wek bingeha hebûna takekes tên dîtin. Ji ber ku ji qonaxa seretayî heya zanîngehê ji malbatê zêdetir bandorê li ser arastekirin û perwerdeyê dikin. Ev bandor paşê digihije nifşên pêşerojê. Lê li Başûrê Kurdistanê, di proseya perwerde û fêrkirinê de, hişyariya takekes bingeh nehatin girtin, gelek peyvên biyanî û xerîb bi zimanê dayikê re di çîrokên pirtûkan de hatin tevlihevkirin ku di nav civaka Kurd de ev nav tune ne û ji navên Kurdî re xerîbin.
‘Yaxmûr, Yildirim, Denîz’
Di pirtûka Perwerdeya Îslamî ya pola duyemîn ya dibistana navîn ya çapa sala 2023’an de, ku niha di dibistanan de tê bikaranîn ku ji aliyê neh mamostayan ve hatiye amadekirin, hinek navên Tirkî wek “Yaxmûr, Yildirim, Denîz” hatine bikaranîn ku ji civak û zimanê Kurdî re xerîbin. Ev bikaranîna navên Tirkî di şûna navên Kurdî de, dikare nakokî û pirsiyaran ji bo zarok û malbatên wan çêbike û metirsiyeke mezine li ser nasnameya zimanî ya zarokan.
Di vê pirtûkê de, ku xwendevanên pola duyem hînî her tiştî dibin, ji bo karakterên çîrokan navên tirkî yên wek “Yaxmûr, Yildirim, Denîz” hatine bikaranîn. Ev nav ji aliyê nîjadperestên Tirk ve tên bikaranîn û li şûna wan dikarîn navên Kurdî yên resen bihatana bikaranîn. Ev yek nîşana dagirkirina zimanî ye ku diviyabû pêk nehatiba.
Xetereya li hember kurdî
Pisporê Zimanê Kurdî Rizgar Xidir, vê yekê wek metirsiyekê ji bo ser zimanê Kurdî dibîne û got; “Ev nav ji çand û civaka Kurdî re biyanî ne û bang li Hikûmeta Herêma Kurdistanê û Wezareta Perwerdeyê ya Herêma Kurdistanê dike ku di dema danîna bernameyên xwendinê de bi hûrgulî di ber çavan re derbaz bike, da ku ziman û çanda me neyê xirabkirin. Ji ber ku em tenê bi saya zimanê Kurdî, peyv û navên Kurdî heta roja îroyîn weke netew mane.”
Dagirkirina ziman û çandê bi sed salane ku dewletên dagirker li rex dagirkirina leşkerî û erdnîgarî bi ar tînin da ku gelê Kurd bihelînin. Kurdan bi sed û bi hezaran caran canê xwe dane da ku ziman û çanda me bijî. Lê îro rayedarên Herêma Kurdistanê bi xwe planên dagirkeran bicih tînin, ku metirsiyeke mezine li ser ziman û nifşên me yên niha û pêşerojê. Lewra divê gavên cidî ji bo rawestandina vê dagirkirina zimanî û bikaranîna peyvên biyanî bên avêtin.
ROJNEWS
