Rê li ber sedsaleke nû vedibe

• Endamê Şandeya Îmraliyê Ozgur Faik Erol diyar kir ku "Qanûna Aştiyê" bidawîanîna pevçûnê û tevlîkirina nav siyaseta demokratîk a kesên ku li derî pergala hiqûqê hatine hiştin ferz dike û got:"Ev qanûn dê rê li ber sedsaleke nû ya Tirk û Kurdan veke."

Endamê Şandeya Îmraliyê ya DEM Partiyê û her wiha parêzerê ji Buroya Hiqûqê ya Asrinê Faîk Ozgur Erol, pirsên Ajansa Mezopotamyayê (MA) yên der barê mijarên ku di hevdîtina dawî de hatin nîqaşkirin de bersivandin.

Komîsyona meclisê di 24'ê Mijdarê de serdana Îmraliyê kir û bi Abdullah Ocalan hevdîtinek kir. Hûn serdana komîsyonê ya Îmraliyê çawa dinirxînin?

Ji ber ku pêvajoya ku em niha tê de ne ku nêzîkî salekê dom dike, ji aliyekî ve bi pêşniyazên çareseriyê, biryar û daxuyaniyên ku ji hêla birêz Ocalan ve hatine pêşxistin û ji aliyê din ve jî bi rêbazeke ku em dikarin jê re bibêjin aqilê dewletê ku li ser bingeha danûstandina nêrînan e, berdewam dike. Lêbelê, di vê nuqteyê de, ji bo ku pêvajo encam û serkeftina hêvîkirî bi dest bixe, pêwîst bû ku ji bilî aqilê dewletê, temsîliyeta siyasî û lihevkirina civakî jî li pêvajoyê were zêdekirin. Serdana komîsyona meclisê ya Îmraliyê aliyekî temsîliyeta siyasî li vê pêvajoya salekê zêde kir. Di vî warî de girîng e. 

"Qanûna aştiyê ya xweser û yekpare a li ser bingeha serdestiya hiqûqê" bi rastî tê çi wateyê?

Niha, mijara ku em saleke bi giranî li ser disekinin çareserkirina nakokiyan e. Ango, mijara çareserkirina serhildana Kurd ku jixwe li derveyî qanûnê ye, bi xistina wê di çarçoveya qanûnî de. Qanûna ku di vê pêvajoyê de dê were pêşberî meclisê, erka wê heye ku neqanûnîbûna serhildana Kurd bixe çarçoveya qanûnî. Divê ev bi vî rengî were nirxandin; ev mijara ku di qanûnê de cih digire carinan li Tirkiyeyê bi awayekî pir giştî û razber tê nîqaşkirin. Belê, li Tirkiyeyê, gelek Kurd bi entegrekirina bi polîtîkayên asîmîlasyonê yên heyî re, bêyî ku girîngiyê bidin hebûna xwe, nasname, çand an zimanê xwe, karîne di saziyên dewlet û qanûnî de gelek meqaman bi dest bixin. Lêbelê, ev rewş tevahiya diyardeya Kurd temsîl nake. Di nav civaka Kurd de, rastiyeke Kurd jî heye ku hebûn, ziman û çanda xwe diparêzin; yên ku vê yekê bi piranî bi rêbazên demokratîk dikin û carinan, wekî ku di pevçûnên pêncî salên dawî de hatiye dîtin, bi tevgerîn an neçarkirina ku li derveyî qanûnê tevbigerin û bi serhildanê. Ji ber vê yekê, îro mijara me ya sereke mafên wan Kurdan e ku dixwazin hebûn, ziman û çanda xwe biparêzin; yên ku dixwazin bi wê bijîn; yên ku dixwazin hema hema her aliyekî wê îfade bikin; yên ku dixwazin li gorî wê rêxistin bibin; û yên ku, di vê çarçoveyê de, îtiraz bikin û carinan serî hildane. 

Dema ku em serdema pêncî salên dawî ya tijî pevçûn li ber çavan bigirin, çawa dikare Kurdên ku li derveyî qanûnê tevgeriyane, nerazîbûn nîşan dane û serî hildane, di çarçoveya qanûnî de werin bicihkirin?

Pêncî salên dawî bûne sedema dûrxistina hejmareke pir girîng ji mirovan ji pergala qanûnî. Ji ber vê yekê, divê pirsgirêk ne tenê ji hêla kesên ku niha li çiyayan in ve were nirxandin û ne jî divê bi kesên ku bi awayekî çalak di çalakiyên rêxistinî de beşdar in ve sînordar be. Her wiha bi hezaran kes di girtîgehan de ne. Bi hezaran, dibe ku bi deh hezaran kes ji ber vê pevçûnê çûne derveyî welêt û bûne penaber. Wekî din, gelek kes ji ber lêpirsîn û dozên ji vê pevçûnê derdikevin bi gelek pirsgirêkên qanûnî, îdarî, darayî û cezayî re rû bi rû ne. Ji ber vê yekê, ev qonax bi bingehîn hewce ye ku bi awayekî kolektîf û yekpare were çareserkirin. Birêz Ocalan pêşniyaz kir ku em dikarin vê yekê wekî "Qanûna Aştiyê" bi nav bikin. Ev qanûn dê rê li ber sedsaleke nû ya Tirk û Kurd veke.

Di hevpeyvînekê de we gotibû ku "Entegrasyona demokratîk pêvajoya tevlêbûna giştî ya Kurdan di pergala hiqûqî û komarê de ye." Gelo qanûnên ku werin derxistin wê çarçoveyeke giştî biafirînin ku her kesî di nav xwe de bigire, an dê cudahiyekê çêbikin?

Di bingeh de, rêgeza berfirehbûnê vê yekê îfade dike. Ango, heke em di qonaxeke çareserkirina pirsgirêkên ku ji pevçûnê derdikevin bi tevahî de bin, û ez bawer dikim ku em ji her demê bêtir nêzîkî vê yekê ne, em di serdemeke wiha de ne ku divê em ji hêz û nirxa wê pir haydar bin. Dema ku hemû pirsgirêkên ku ji pevçûnê derdikevin bi awayekî berfireh çareser dibin, sûdmend e ku pirsgirêkên hiqûqî yên kesên ku kirdeyên pevçûnê bûn bêyî ku tu cudahî hebe werin çareserkirin. Ev pir girîng û pêwîst e. Her wekî ku em nikarin pirsgirêkê di hundir de kategorîze bikin û bibêjin, "bila ev beş li vir bimîne, ev tîp li wir bimîne, ev hevok li wir bimîne", bi heman awayî, qanûn bi tevahî hewce dike ku ji bo her kesê ku ji ber vê pirsgirêkê ji pergala hiqûqî hatiye derxistin an jî tê derxistin, vîzyoneke pêşerojê, vîzyoneke hiqûqî û vîzyoneke siyasî pêşkêş bike. Ev girîng e. Ji ber vê yekê, ez bawer dikim ku gotinên wisa yên dabeşker ne pir rast in.

MA/ENQERE