- Berhevkar û hunermendê afirîner Yakov Zargaryan ê Ermen digot, kesên berhevkar çavbirçî ne û ti carî ji berhevkirina tiştan têr nabin. Zargaryan hezar û 200 hêkên ku li ser wan resm hene û ji hêla kesên cuda ve hatine xêzkirin, kom kirin. Her wiha wî karê berhevkariyê weke girrekê jî didît.
Berhevkarî yan jî karê koleksiyonvaniyê weke nexweşiyeke jêneger e ji bo hin mirovan. Piştî ku ev mirov ji hin tiştan hez kirin, dikarin emrê xwe xelas bikin li pey wan tiştan. Ew bi van koleksiyonan bibîranînan kom dikin û li hember jiyana ku wê rojekê bi dawî bibe, bi kolkesiyonan li ber xwe didin. Bibîranîn û ev koleksiyonên wan nahêlin ku ev insan zû bi zû werin jibîrikirin. Yakov Zargaryan ê Ermen jî yek ji wan berhevkarê navdar bû. Ew nivîskar, pedagog, muzîkjen û berhevkarekî jêhatî bû. Zargaryan yek ji wan insanên herî balkêş ê li Êrîvanê bû. Her wiha li Rûsya jî baş dihat naskirin. Koleksiyona hêkên wî yên rengo rengo û bi resm, koleksiyoneke mezin û navdar e. Zargaryan ji dost û hevalên xwe xwest, ew dinyayê li ser van hêkan teswîr bikin.
Koleksiyona hêkên boyaxkirî ya Zargaryan ji hezar û 200 hêkî pêk tê. Ji 52 welatan û ji bêhtirî 100 bajaran hêk berhev kirin. Dema wî ev hêk berhev kirin, ji hunermendan xwest ew van hêkan boyax bikin. Qederê 940 hunermendan hêkên Zargaryan boyax kirine û bi van hêkan koleksiyoneke bêhempa ava bû. Hêkên boyaxkirî li mala Zargaryan hatin komkirin. Niha jî mala wî bûye weke muzeyekê û hêkên ku li ser wan resm hene, li wir tên parastin. Jixwe, mala wî ya ku ji du odeyan pêk tê li Êrîvanê cihekî pirr bi nav û deng e. Helbet li mala wî ya ku dişibe galeriyekê, tenê ne hêkên boyaxkirî, wekî din jî gelek tişt hene ku wî berhev kirine. Lê hêkên wî yên ji herî, dar, cam û hesin, koleksiyona wî ya herî li ber çavan e. Xelk nexasim ji bo van hêkên Zargaryan bi hunermendên dinyayê dane boyaxkirin û kom kirine, diçin serdana mala wî ya ku niha weke muzeyekê tê dîtin.
Hevaltiya wî bi Mînas Avetîsyan re
Yakov Zargaryan, sala 1920’an li Êrîvanê hatiye dinyayê. Wî li Dibistana Spendiaryan ya Muzîkê xwend. Piyanojenekî serketî bû. Demeke dirêj li Rûsyayê dimîne û li wir jî di warê muzîkê de dersan dide şagirtan. Ew ji Konservatuwara Gorkî mezûn dibe. Li Îtalya û Sovyetê di gelek şahiyan de weke solîst derdikeve ser dikê û li pîyanoyê dixe. Lê di heman demê de wî ji resman jî pirr hez dikir, nexasim jî resmên şêwekarên Ermen pirr bala wî dikişandin. Bi taybetî jî resmên Mînas Avetîsyan û xebatên wî. Jixwe bi saya Zargaryan xebatên Avetîsyan hîn bêhtir hatin naskirin û Avetîsyan jî pirr qedrê wî digirt. Heta, wî çend porteryên Zargaryan jî çêkirin. Her wiha mala Zargaryan ku niha weke galeriyekê tê xuyanê jî dîsa Avetîsyan boyax kir.
‘Bi vê êşê kêfxweş im’
Di hin wextan de, dema Yakov Zargaryan di hêla madî de tengijiye, mecbûr maye hin berhemên ku berhev kirine, bifiroşe. Lê heta ku derfetên wî hebûn û di mala wî de cihê ku tiştekî bi cih bike nema jî, wî tişt berhev kirin. Di sala 2013’an de wî pirtûkeke ku behsa koleksiyona wi ya hêkan dikir jî çap kir. Zargaryan karê berhevkirinê weke nexweşiyekê didît û digot; “Berhevkar kesên çavbirçî ne û ti carî têrxwarin bi canê wan nakeve. Dema 100 malzemeyên wî hebin, ew ê dawa 101’ê bike. Heger ew xwediyê 20 hezar tiştan be, ew dê dawa 20 hezar û yekê bike. Ji lewma jî ev kar weke nexweşiyekê ye. Ji ber vê nexweşiyê ez pirr êşiyam…lê çi bêjim, êşeke wisa bû ku di heman demê de ez dilşad dikirim û kêfa min dianî.”
Bîrbirina arşîvkirina tiştan û afirînerî
Zargaryan hunermendekî afirîner bû. Her tişt di destê wî de vediguherî berhemekê. Weke nimûne wî deftera xwe ya nîşeyan jî bi îmzeyên hevalên xwe dagirt û ji hevalên xwe xwest ew derheqê neviyên wî de, ji bo siberojê pêşniyazên xwe binivisînin. Bi vî awayî karîbû ji deftereke piçûk jî arşîvekê çêke û bike ku ew defter xweşiktir were bibîranîn. Yanî Zargaryan bîra arşîva tiştan dibir û ji bo vê yekê xwe diêşand. Her tim bi fikrên nû li hemberî dost û hevalên xwe bû û pirr aciz dibû dema xelkê pirtûk nedixwendin û li muzîkên xerab guhdarî dikirin. Her wiha îmana wî ji kesên ku li rêzefilmên beredayî yên li ser televizyonan temaşe dikirin jî diçû. A rast gunehê wî bi van kesan dihat û heta jê dihat dixwest di nav xelkê de be û xelkê bişopîne bê ka ew çi dikin û bi çi awayî dijîn.
Yakov Zargaryan di 22’yê Gulana 2020’an de, dema 94 salî bû, li Êrîvanê wefat kir û ji vê dinyayê bar kir.
Serpêhatiya berhevkariya Zargaryan
Zargaryan sala 1936’an di “Cejna Hêkesorkan” de diçe serdana cîranê xwe yê Nîkol. Hevalê wî Nîkol li ser hêkekê astronot, roj û roketekê xêz dike. Helbet “Çiyayê Ararat” (Girîdax) jî ji bîr nake û bi rengê reş, sor û spî çiya teswîr dike li ser hêkeke cejna hêkesorkê. Boyaxkirina hêkan li Ermenistanê ji mêj ve weke cejnekê û rêûresmekê dihat pîrozkirin. Zargaryan ji hevalê xwe Nîkol wê hêka ku li ser resm çêkirine, dixwaze lê hevalê wî, hêkê nadiyê. Lê ev resmên li ser hêkê îlhamê didin wî ku koleksiyoneke hêkan çêke. Wî destpêkê ji bo kurê xwe Arno vizik ango virvirokek kirrî û li ser wê wêne xêz kirin. Paşê jî hêkên darîn ên li malê boyax kirin û bi vî awayî ji hevalên xwe yên derûdora xwe jî xwest ew li ser hêkên darîn wêneyan xêz bikin. Zargaryan destpêkê ji şêwekarê Ermen Martîros Saryan dixwaze ku li ser hêkeke darîn wêneyekî xêz bike. Her wiha ew li ser boyaxkirina hêkan bi awayekî felsefîk sohbetekê jî dikin. Martîros Saryan dilê wî nahêle, û dibêje, “Ez ê Ermenîstanê xêz bikim li ser vê hêkê. Ji bo min jiyan Ermenîstan e, ne tiştekî din” Bi vî awayî berhevkirina hêkên ku li ser wan resm hene û niha li mala Zargaryan tên nîşandan, dest pê dike û her diçe ev kar jê re dibe weke girrekê. Zargaryan heta mirinê jî ev hêk berhev kirin. Niha jî kurê wî Arno hêkên Zargaryan diparêze û mala bavê xwe kiriye weke galeriyekê.
