Di dîroka winda de pêxember Zerdeşt

Nûçeyên Çand/Huner

Pêncşem 6 Çile 2022 - 22:06

  • Derbarê dîroka Kurdan de gelek mijar hêj ne zelal in.

ÎSMET KONAK / MA/AMED
 
Derbarê dîroka Kurdan de gelek mijar hêj ne zelal in. Bi sedan salan e dîrok û nasnameya Kurdan di bin dagirkeriya dewletan de maye û van dewletan her tim nasnameya Kurdan wek tehdît dîtine. Dewletan her tim rêbaza ku Kurd tine ne, bi kar anîne. Li gorî daxwaza hegomanan dîrok hat nivîsandin. Li ser hilberîna “zeka”, tehrîfat, berevajîkirin û manîpulasyonan hat sazkirin. Kurdologê Sovyetê, Ezîzê Cewo (Mamoyan) li ser vê mijarê li dijî tehrîfatan lêkolînên girîng kirine û dike. Di berhema xwe ya bi navê “Di Rûpelên Dîroka Winda de Pêxember Zerdeşt” de li ser jiyana Zerdeşt, dema wî û bipêşketina dîrokî ya Avestayê agahiyên bikêrhatî dide. Ew destnîşan dike ku derheqê Zerdeştiyê de gelek guhertin ango tehrîfat hatine kirin û dîroka vê baweriyê girê dide Medan. 

Ezîzê Cewo nemaze çavkaniyên Rûsî û Ermenkî bi hûrgilî lêkolîn dike. 

‘Ma em hemî bi rastiya wî dizanin?’

Cewo derbarê pirtûka xwe ya dawî de agahî dan û got, “Navê pirtûkê divê bala xwendevanan bikişîne. Divê bala wî bikişîne ser bingeha lêkolînê. Ji ber vê yekê divê ne tenê sernavek be. Divê ew mijara bingehîn an sereke ya pirtûkê be. Ya rast dema ku min sernav danî, min bi hêrseke wiha diyar nekir. Di destpêkê de ez li şûna ‘winda’ peyvên wek ‘dizî’ an ‘çelipandin’ fikirîm. Demekê min ev sernav jî plan kir: ‘Pêxemberê Zerdeştî: Ma em Hemî Rastiya Wî Dizanin?’ Di bin vî sernavî de gelek gotar hatin weşandin. Lê belê paşê min dev jê berda. Min fikir kir ku yek ji sernavên jorîn dibe ku bandorkertir be û li ser peyva ‘winda’ biryar da. Ji ber ku ev sernav objektîftir, berfirehtir û watedartir xuya dikir.”

Bi efsane û çîrokan hatiye veşartin 

Cewo da zanîn ku gelek lêkolîn hatine kirin lê nivîskar, zanyar, wênesaz, muzîkjen tenê li ser bingehê felsefî ya vê baweriyê û girîngiya wê ya di cîhana ramana mirovahiyê de sekinîne. Cewo bi bîr xist ku koka dîrokî ya baweriya îro û jiyana pêxemberê Zerdeştî pirr kêm bala wan kişandiye û wiha pê de çû, “Di bin bandora dîwana Persan de, bi agahiyên berevajî û berovajî yên ‘çîroknûsan’ têr bûn. Ew tenê bi eslê vê baweriyê û ‘rûmeta’ pêxemberê Zerdeştî re mijûl dibûn. Ji ber vê yekê, serhatiya Zerdeşt û dîroka welatê ku lê jiyaye her tim bi efsane û çîrokan hatiye nixumandin. Divê mirov rastiyê bi tevahî zanibe. Bi taybetî divê baş zanibin ku daneyên dîrokî ji aliyê kê ve û çawa tên berevajîkirin. Ev pirtûka ku min amade kiriye, di vî warî de destpêkek e. Tevlihevkirin di bin vekolîneke dîrokî û zimanî de tên kirin û ji bo hemûyan li bersiveke zanistî tê geran.” 
 
Zerdeştî li Medya derketiye holê 

Cewo balê dibe ser dîrok û koka Zerdeştiyê û dibêje: “Piştî lêkolînên gelek salan ez dikarim bibêjim, Zerdeştî li Medya ango di serdema Medan de derketiye holê û belav bûye. Med, yanî proto-kurd, di nav kesên pêşî de ev ol qebûl kirine. Di vê maneyê de, di sala 1907´an de di ferhenga ansîklopedîk a ku ji aliyê F.A. Brockhaus û Î.A. Efron ve hatiye amadekirin de hatiye nivîsandin ku Zerdeştî oleke kevnar a gelên Îranê ye. Li gorî vê yekê pêşî Med û Baxtrî, pişt re jî Pers, Axamenî û Sasaniyan ev ol qebûl kirine.”

Bingeha Êzîdiyatiyê hatiye hilweşandin 

Cewo got, di nav van gelan de tenê Kurd hin jî hinek motîf û hêmanên baweriya Zerdeştiyê diparêzin. Ne agir, ne şûr, ne wêranî û ne jî dagirkeran nikaribûn vê baweriyê ji bîr û jiyana manewî ya Kurdan derxin. Cewo îşaret pê kir ku nexasim di nav Kurdên Êzîdî de mirov dikare rastî şopên vê olê were û gotinên xwe wiha bi dawî kir; “Di vî warî de divê peyvên Êzîdî û Yezîdî bi hev re neyên tevlihevkirin. Êzdî Kurdên ku di serdema berî Zerdeştî de ji Êzîdiyan in. Li aliyê din Yezîdî jî li pey Sufî Îslam in. Nasnameya wan a etnîkî bi giranî Ereb e. Loma jî Yezîdî dibêjin, ‘em ne Kurd in’. Bi taybetî jî piştî ‘reforma’ Şêx Adiyî, Êzdîtî veguherî mezhebeke îslamî, ango ‘Yezidîtî’. Bingehên Êzîdiyatiyê hatine xerakirin yan jî hilweşandin. Lê dîsa jî di êzdiyatiya sûfî de mirov dikare bi hin şopên Zerdeştiyê re rûbirû bimîne. Mînak di nimêjên bi navê ‘qewl’ de hin motîf hene. Di vê çarçoveyê de em van motîfan di helbestên îlahî ‘Ragihandina Zerdeşt’ û ‘Zerdeştî Diaxive’ de dibînin. Ji bo nimûne, li vir risteyek wiha ye:
 
Zerdeşt got: ‘Ya Xwedê tu xwedayî!’ 

Tu layîqê medih û senayî, 

Tu kesê bêkesa yî, 

Tu mefera bê meferayî!”

parvê bike

   

Yeni Özgür Politika

© Copyright 2024 Yeni Özgür Politika | Mafên belavkirinê parastî ne.