Dewleta Tirk wê bibe sedema karesateke mirovî

EBDUREHMAN EL SALIH/ANHA/TEBQA

Dewleta Tirk ji destpêka sala 2021ʹê ve ava Çemê Firatê li ser Sûriyê qut dike, bi vê yekê polîtîkaya şerê avê û tîkirinê wekî kaxezekê zextê li dijî bi mîlyonan mirovan bi kar tîne. Ev yek metirsiyên rûdana felketeke mirovî û jîngehî li ser tevahî herêmê çêdike.

Asta ava Çemê Firatê ku ber bi Sûriyê ve diherike  bi awayekî berbiçav kêm bûye û kêmbûneke xetere di asta gola Bendava Firatê de çêbûye. Ji ber daketina berbiçav a asta ava gola Bendava Firatê ji asta wê ya asayî weke rêjeyên mirî hat binavkirin.

Têkildarî mijarê, ji rêveberên Beşa Ewlehiya Pîşesazî ya Bendava Firatê Îmad Ubêd diyar kir ku ji ber kêmkirina rêjeya ava Çemê Firatê ji aliyê dewleta Tirk ve, çem di rewşa xwe ya herî dijwar de ye û vê yekê ji her alî ve bandoreke neyînî li herêmê kiriye.

Ubêd her wiha axivî: "Di sala 1987'an de, ji bo berdana 500 metrekab ava Firatê di saniyekê de ji bo Sûriyê û Iraqê lihevkirin çêbûbû, lê niha rêjeya avê 250 metrekab di saniyê de derbas nake." 

Ubêd da zanîn ku mîqdarên ava ku ber bi Sûriyê ve diherike, bi qasî 250 metrekab di saniyekê de ye û got: "Ev rêje têra parastina asta gola çemê Firatê nake ku ji bo vexwarin, avdana zeviyan û hilbirandina kehrebeyê tê xerckirin."

Gelek pompeyên ava vexwarinê ji xizmetê derketin

Têkildarî kêmbûna asta ava gola Bendava Firatê Ubêd got: "Di rewşa asayî ya ava çemê Firatê de, divê asta ava di golê de 304 mître be, lê niha daketiye 298 mîtreyan an ku 6 mître kêm bûye. Sedma vê kêmbûnê jî qutkirina ava Çemê Firatê ye ku ji 22 mehan ve bê navber dewam dike."

Ubêd îşaret pê kir ku kêmbûna rêya avê bandoreke neyinî li herêmê kir û wiha domand: "Gelek pompeyên ava vexwarinê ji xizmetê derketin, ji ber kêmbûna hilbirandinê kehrebe qut bûe û li hin beşên çem qirêj belav bûye.

Der barê rêjeya avê de ku gol xerc dike da ku av bi rêya Kanala Belîx re bê berdan, endamê rêveber êBeşa Ewlehiya Pîşesazî ya Bendava Firatê Îmad Ubêd wiha got: "Rêjeya ava ku ji bo Kanala Belîx tê berdan 8 metrekab di saniyekê de ye. Ev yek jî ji bo cotkaran e da ku di nava rewşa hişkesaliya li herêmê de, zeviyên xwe yên çandiniyê av bidin."

Kanala avdanê ya Belîxê yek ji girîngtirîn projeyên avê ye ku li ser Bendava Firatê hatiye çêkirin. Ev kanal nêzîkî 100 hezar hektar zeviyên çandiniyê  yên li gundewarên Tebqa û Reqayê av dide, her wiha ava vexwarinê ji bo sedan gundan peyda dike.

Ubêd herî dawiyê li ser vê yekê tekez kir: "Eger dewleta Tirk girtina ava Firatê bidomîne û rewş weke niha bimîne, dê Bendava Firatê ji xizmetê derkeve û bibe sedema karesateke mirovî ku dê encamên xirab bi xwe re bîne."