Serdema dilovaniya dîplomatîk

Di şert û mercên heyî de dîplomasî di demên dijwar re derbas dibe: asteke nedîtî ya rûbirûbûnê, qeyrana kûr a pêbaweriya dualî û zêdebûna nezelaliya ragihandinê şopeke girîng li ser pîşeyê klasîk dihêle. Zehmet e ku mirov bifikire ka dîplomatên siberojê dê bi çi dijwarî û tehdîdên nû re rû bi rû bimînin, lê tiştek diyar e: dîplomasiyê hîn gotina xwe ya dawî negotiye.

Dîplomasiya nûjen tevlihev û pirralî ye. Jixwe, hem di wêjeya zanistî ya pispor û hem jî di yên ji bo "xwendevanê giştî" de li ser vê mijarê gelek aqil hene û hêj bêhtir jî ne zanistî ne û ji hêla pisporên cihêreng ve yên ku carinan xwediyê ramaneke pirr razber in, hatine amadekirin. Di nav kategoriya yekem a berheman de, divê mirov balê bibe ser monografyaya ku Profesor û Doktorê Zanistên Siyasî V.F. Pryakhin ya ku bi sernavê ‘’Prensîbên Dîplomasiyê yên Cîhanê’’ hatiye amadekirin.

Lîsteyên pirsen kontrolê yên di dawiya her heşt beşan de têkiliyeke dîdaktîk dide pirtûkê. Di heman demê de, bi wateya klasîk nabe ku jê re pirtûkeke dersê jî were gotin. Form û avahiya "Prensîbên Dîplomasiyê yên Cîhanê" bi giranî ne hindik xuya dike. Gotina hin beşan ji ber çarçoveya wan pirr ambargo xuya dike, beşên din planên taybet eşkere dikin. Beşên cihê yên pirtûkê ji aliyê naverok û berferehiyê ve gelek diguherin, lê xala wan a hevpar kevneşopî ye. Wêneyekî ku nivîskar bi vî rengî pêşkêş kiriye di cihêrengiya xwe de balkêş e û di nihêrîna pêşîn de dikare bitirsîne jî.

Helbet wek her gotarê, pirtûk jî ne bê kêmasî ye. Ya sereke pêşkêşkirina "xalan" a hin aliyên mijarê û berbelavbûna pirsan li ser bersivan e. Jixwe, her xwendin, ramana xwe teşwîq nake, lê pêvajoya ramanê teşwîq dike. Ew fêrî me dike ku em li mijarê bifikirin û jê fêm bikin "li ser milên dêwan rawestin" bêyî ku ji yekê yan jî ya din bitirsin.

Dawî, her çend esasî mijara navendî ya weşana di binê çavan de ye jî, kozmîzma Rûsî* ye. Ev jî rêûresmên fîlozofîk û hunerî ne, yên ku di dawiya sedsala 19’an û destpêka sedsala 20’an de hatine damezrandin. LI Û. Vernadsky, K.E. Tsiolkovsky, A.L. Chizhevsky, ji hêla hişên din ên berbiçav ên gerdûnê ve ew sêwirandine. V.F. Pryakhin di rûpelên monografiya xwe de behsa gelekan ji wan hizran dike, û jiyan û bipêşketina van hizran didomîne. Di nav rêza kozmîstên nifşê nûjen de, nivîskarê pirtûkê bi xwe cihekî girîng digire.

V.F. Pryakhin di heman demê de, bi baldarî bala xwe dide taybetmendiya kesane ya herî girîng a dîplomatekê/î: evîna fedakar û bê şert û merc ji bo Welat. Ev hest û helwêsta ku ji bo welatparêziya asayî - heger hûn bixwazin normal û nas - lê ye, di heman demê de fanatîk, bilindbûyî, hîpertrofiya bi pêşgira "şah" a formên xwe jî qebûl nake, wek xeteke sor sor di nav analîzên di pirtûkê de dirêj dibe.

Wek di fîlmê şoreşgerê navdar V. Vysotsky ê bi navê "Cihê hevditinê nayê guhertin", îro gelek kes dîplomasiyê wekî "gotina kahînan" dihesibînin. Em ji xweşbîniya dîrokî ya V.F. Pryakhin bawer dikin ku belkî niha, di dîtinên herêmî û beşek jî li cîhanê de, xizaniya giyanî, belengaziya qanûnî, belengaziya siyasî, aborî û bêpariyên din, serdemeke nû derdikeve holê - serdema dilovaniya dîplomatîk. Pêşengê wê di gelek waran de di vê pirtûkê de veşartî ne.

* Kozmîzma Rûsî, tevgereke fîlozofîk û hunerî ya sedsala 19´an û destpêka sedsala 20´an a Rûsî bû, ya ku tê de tevahiya dinya û heta gerdûnê di nava ahengeke giştî de dihat sêwirandin.