Kurd u siyasetî Şûrewî

Mêhdî Xanbaba Têhranî û dozî Kurdistan
Beşêk le giftugoy Hemîd Şewket legel Mêhdî Xanbaba Têhranî
Awrêk le bizûtnewewî çep le Iran le nawewe, giftugo legel Mêhdî Xanbaba Têhranî, çapî yekem beharî 1989

Şewket: Qet ew meselanet legel hêna gorê?
Xanbaba Têhranî: Katêk Qasimlû hat bo Parîs û legelî çûm bo dîdarî Benî Sedir, le ser meseley rabirdû qiseman kird. Benî Sedir gutî ke mebestî bûwe ke kêşey Kurdistan cê becê bika, belam ew hêzaney ke le layen siyasetî bêganekanewe han dedran be ajawe nanewe û pelamardanî erteş pêşî çareserkirdinî meselekeyan girt. Qasimlû şî kirdewe Hîzbî Dêmokratî Kurdistan pêşî be cûlanî erteş berew sunûr negirtûwe û belge deyselmênin ke komele beyannameyekî lew bareyewe bilaw kirdûwetewe û le Sine hêndêk têkhelçûnî le tek hêzekanî erteşî da hebûwe. Benî Sedir raygeyand ke takû êsta agay lew helwêstey Hîzbî Dêmokrat nebûwe û mebestî wî bergirî bûwe le yekparçeyî erzî wulat.
Ew roje Qasimlû bew nermîyey ke nîşanî da ew şitaney narûn bûn rewînewe û dijwarî le ser rêy xogirtinî îtîlaf le Şûray mîlî Muqawemet da helgîra. Belam duway maweyek dîsan le ser gelaley xudmuxtarî Kurdistan da le Şûra da dijayetî peyda bû, le ber ewey ke Benî Sedir nawerokî ew gelaleyey be hasanî qebûl nedekird. Ew lemer serbexoyî hêze întîzamîyekan le Kurdistan ke lew gelaleye da hatbû dijayetî kird û her core ciyakirdnewe û leyek kirdnewey hêzekanî be corêk sedeme lêdan le hêzî bergirî wulat dezanî ke desteberî yekparçeyî erzî bû, duwacar ew gelaleye be hêndêk hemwar kirdin qubûl kra.

Şewket: Sebaret be nufûzî Sovîyet le Kurdistan çi delêy?
Xanbaba Têhranî: Yekêk le pisporîyekanî Sovîyet nizîkîye legel bizûtnewe serbexoyîxuwazekan. Ewe yekêke le akamekanî şorişî oktobir û berêwebirdnî Rûsaney 'mafî diyarîkirdinî çarenûs'î netewane ke Sovîyet hemîşe teblîxî kirduwe. Be leber çawgirtinî ewey ke wulate sermayedarîyekan takû êsta hemîşe meylyan ewe buwe ke legel hukûmete nawendîyekan pêwendî bebestin û ew pêwendîyane pitew biken, zemîne bo nufûzî Sovîyet be kiraweyî û be berbilawî mabûwewe, hukûmete sermayedarîyekanîş le hawpiştî le tek hukûmete nawendîyekanda, bizûtnewe azadîderekanyan be cûlanewey ciyawazîxuwazane danawe. Sovîyet le zemanî Stalîn da zorî hewil da bo destêwerdan le bizûtnewe serbexoyî xuwazekan da. Lewane le cûlaneweyek da le rûdawî Fîrqey Dêmokratî Azerbaycan da. Helbet dawxuwazî dêmokrratîk le naw xelkî Azerbaycan da hebû, belam Sovîyet leber meylî mezinxwazî xoy mebestî ewe bû be qazancî xoy behrey lê wergirê. Gelaley ciyabûnewey Azerbaycan le Iranîş le rastîda le Bako le layen Baqirov, destî rastî Stalîn darêjrabû [sereray îdî'ay Mêhdî Xanbaba Têhranî le çapemenî û belgey Fîrqey Dêmokratî Azerbaycan da hîç şitêk dest nakewê ke bîselmênê amancî hukûmetî mîlî Azerbaycan be serokayetî nemir Ce'ferî Pîşewerî cwêbûnewe le Iran bû bê. Amadekar]. Fikir ewe bû ke Azerbaycan le Iran ciya bikrêtewe û wekû beşî Başûrî Azerbaycanî Şûrewî bîken be beşêk lew wulate. Le Kurdistanîş her ew core şêwane û destêwerdanane le kar da bûwe, bew ciyawazîyey ke rêberan û rewte siyasîyekanî pêkhênerî bizûtnewey Kurdistan destnêjî Sovîyet nebûn û le cêda komonîst nebûn. Belkû takuteray nîştmanperwer bûn wek Qazî Mihemed û Seyfî Qazî û ewanîdî ke le ber hestî neteweyî legel ew cûlaneweye kewtibûn.

Le duway Şerî Nawneteweyî Duwem û lawazbûn û rarayî hukûmetî nawendî le Iran, deretanî peregirtinî bizûtnewe nawçeyekan saz bû û Sovîyet tê koşa be rêgay leber dest nanî derfet û îmkanat bizûtnewey Kurdistan bixate jêr karîgerî xoy. Nawî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan le zemanî pêkhatinî û serdemî yekemî çalakîyekanî Komeley Kurdistan bû [mebest Komelley J.K, Komeley Jiyanî Kurd e. Amadekar]. Sovyetîyekan hewlyan deda ta kadrekanî erteşî nwê binyatî kurd û Komeley Kurdistan perwerde biken û boye gurûpêk le kadrekanî hîzb bo dîtnî xulî amuzştî akadêmî nîzamî deçne Sovîyet.

Şewket: Rêberanî bizûtnewey Kurdistan xoyan sebaret be nufûzî Sovîyet delên çî?
Xanbaba Têhranî: Emin sebaret be meseley nufûzî Sovîyet çendîn car legel rêberanî Kurd qisem kirdûwe. Yekêk lewan qiseyekî serincrakêşî dekird û ewîş ewe bû ke bizûtnewey xudmuxtarîxwazî Kurd lew rojewe ke çawî kirduwetewe û destî be xebat kirduwe, cige le Sovîyet hîç wulatêk nehatûwe yarmetî bida û soraxî lê bigirê. Boye xelkî Kurdistan core sempatîyekyan heye be nîsbet Sovîyet. Le salanî 1340 kan bedwawe [1960 zayînî. Amadekar] kardanewey Sovîyet le ser bizûtnewey Kurdistan rûy le kemî na. Ta ew cêgayey ke bizûtneweyekî pêçewane be îdêolojîyekî dijî siyasetî Sovîyet le layen Sazmane Marksîstî – Lênînîstî yekanewe werê kewt. Ber le şoriş [î Iran. Amadekar] grûpî Şerîfzade, Celal Talebanî û duwatir Sazmanî Inqîlabî be çûnî bo Kurdistan ew cûlaneweyey behêz kird, le duway şorişîş cûlanewey dijî siyasetî Şûrewî le layen Sazmanî Peykar, Rezmendegan, Yekêtîy Çep, Komele, Yekêtî Komonîstan, Yekgirtûyî Komonîstî û grûpekanî dî le Kurdistan da perey send. Pak kirdnewey Hîzbî Dêmokrat le takuteray Rûsîş yek lew hokaraney bû ke buwe hoy kembûnewey here zorî  nufûzî Sovîyet le herêmî Kurdistan.

Şewket: Bîr u ray Hîzbî Dêmokrat sebaret be Sovîyet çîye?
Xanbaba Têhranî: Bizûtnewey Kurdistan û be taybetî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan nîsbet be Sovîyet helwêstî dujminaney nîye û wekû bizûtnewey Felestîn têdekoşê ke pêwendîyekî yek layene legel wulatêk yan kempêk danemezrênê. Hewlî Hîzbî Dêmokrat ziyatir lewe daye ke corêk hawpêwendî nawneteweyî bo bizûtnewey Kurdistan pêk bênê. Boye ne hêriş dekate ser Sovîyet û ne retî dekatewe. Ew Hîzbe ziyatir legel Entirnasyonalî Sosyalîstî pêwendî heye û tenya rêkixrawî Iranîye ke lew entirnasyonale da endamî çawedêre.

Dirêjey heye …