Komkujiya Zîlanê

• Nod û pênc sal di ser Komkujiya Zîlanê re derbas bûn, sê sal piştî damezrandina Komara Tirkiyeyê ev komkujî pêk hat. Li welatekî ku li ser komkujiyan hatiye damezrandin, bandora komkujiyê ya li ser gelê Kurd hîn jî didome.

Di 12-13'ê Tîrmeha 1930'an de, yek ji komkujiyên herî xirab ên dîroka Komara Tirkiyeyê pêk hat. Bi hezaran Kurd li Geliyê Zîlan (Çemê Zîlan), ku li navçeya Erdîş (Erciş) a Wanê ye, hatin qirkirin. Ev ne komkujiya li herêmê yekem bû. Dewletê di sala 1915'an de li vê herêmê Ermenî jî qir kiribûn. Ev yek bi serhildana Biroyê Haskê Telî (Îbrahîm Heskî) li Çiyayê Araratê di sala 1926'an de dest pê kir. Rêxistina Xoybûnê ya li Lubnanê tevlî berxwedanê bû û Komara Araratê di sala 1927'an de hate ragihandin. Ji bo alîkariya berxwedanê, Xoybûnê Seyîd Resûl, endamê Eşîra Berzencî, şand Geliyê Zîlan. Seyîd Resûl û koma wî ya ji 400 kesan pêk dihat Erdîş dorpêç kirin. Piştî şerên dirêj, berxwedêr derbasî Îranê bûn. Paşê, Ahmet Dervîş, fermanderekî ku li Erdîşê xizmet dikir, tîmek xwe ber bi dorpêçkirina Geliyê Zîlan ve bir. Fermandar Ahmet Dervîş jî xizmê Abdullah Alpdoğan bû, ku di Komkujiya Dêrsimê de, ku komkujiyeke din a ji hêla dewletê ve hatibû pejirandin, roleke girîng lîstibû.

44 gund, 80 balafir

Di encama berxwedana nehat şikestin de, Lijneya Wezîran bi serokatiya Mustafa Kemal Ataturk, bi beşdariya Serfermandarê Giştî Fevzi Çakmak û Mufetîşê Giştî yê Yekem Îbrahîm Tali Ongoren, civînek li dar xist û Fermana Qanûnê ya Hejmar 8692, bi dîroka 29'ê Kanûna Pêşîn a 1929'an derxist. 

 Li gorî hejmarên fermî yên dewletê, li 44 gundan 15,000 Kurd hatine qirkirin. Li gorî nivîskarê Kurd Hesen Hîşyar Serdî, ku ew jî beşdarî serhildana Agiriyê bûye, li 18 gundên ku ji eşîrên Ademan, Sipkan, Zîlan û Hesenan pêk tên, 47,000 kes hatine kuştin. Li gorî lêkolînerê Ermenî Garo Sasuni, 5,000 jin, zarok û kal û pîr hatine kuştin. Rojnameya Berliner Tageblatt, ku bi dîroka 3'yê Cotmeha 1930'yan hatiye weşandin, ragihandiye ku 220 gund hatine wêrankirin û 4,500 kes hatine qirkirin. Çavkaniyek din, Akademiya Zanistî ya Yekîtiya Sovyetê, ragihandiye ku li yek ji geliyên Zîlanê 1,550 kes û li herêma Erdîşê 200 gund hatine şewitandin.

Wêrankirina ekolojîk 

Piştî polîtîkayên qirkirinê li Geliyê Zîlanê, avahiya demografîk a herêmê jî hate guhertin. Jîngeha wê ya xwezayî hate talankirin. Komkujiyê bi awayên cuda dewam kir  JINNEWS/WAN