Kurteyek le Mêjûy Hîzbî Dêmokratî Kurdistan

Sazmanî Înqilabî u Kurdistan (172)

hsghazi@gmail.com

Hîzbî Dêmokratî Kurdistan be helbijardinî Qazî Mihemed wek serokayetî hîzb û rageyandinî Cimhûrî Kurdistan, rêberayetî bizûtnewey lewê be destewe girt. Ew hîzbe ney detuwanî le dewrî kirêkaran û werzêran le xebat da bo rizgarî neteweyî tê biga û bîkate binaxey xoy û le akam da neytuwanî ew çînane bikate palpiştî xoy û be taybetî le rewtî Cimhûrî Mehabad da kewte jêr nufûzî serok'eşîretekan û dewlemende Kurdekan.* Dostayetî legel Yekêtî Sovîyet û hawpeymanî legel ew hîzb û rêkxirawaney ke ew serubendî be pêşkewtû weberçaw dehatin, neydetuwanî nebûnî rêbazêkî rûnî çînayetî tê helênêtewe. Be taybetî ke hîzb le nuxtey serekî meseley neteweyî ke meseley werzêrî bê, tê negeyişt û leber pêkhatey xoy neydtuwanî têy biga û hokarî nawxoyî û serekî şikanî Cimhûrî Mehabadîş her ewe bû. Belam nebûnî hîzbêkî dîkey pêşrew ke dawakanî gelî Kurdî de bernamey xoyda guncandibê û bituwanê ewan be wureyekî pitewewe le xebat be dijî koneperistî fermanreway Iran rêberayetî bika, bûwe hoy ewe ke her ew hîzbe dewrî rêberayetî komelanî Kurd we esto bigrê. Û bûwe xawen nufûz û peresendinêkî sersûrhêner le Kurdistan da û legel eweşda ke qewarey rêkxistin û nawendî ew hîzbe têk şika hêştaş be nufûztirîn hîzbe le Kurdistanî Iran da.
Ew hîzbe le layekewe rehendî pêşkewtûwane û şorişgêraney hebû û hengawî gewrey helênawe bo rêk xistin û sazdanî gelî Kurd le pênaw rizgarî neteweyî, belam layenî nêgatîvîşî hebû ke duwacar bûne hoy şikanî.
Berêz Talebanî denûsê: “Bew pêye mêjû carêkî dîke waq'îyetêkî selmand ke be behayekî giran bo gel tewaw bû. Û ewîş eweye ke fêodalekan le wuzeyan da nîye rêberayetî bizûtnewey azadîderî Kurd be estowe bigrin. Û wekû tir komelan û cemawerî gelî Kurd hêzî serekî û diyarîkerî bizûtnewen nek yarmetî derewe, ke be pêwîstî wedwaye nadrêtewe û xelik sipasîşî deka. Belam ewe hokarêkî lawekîye bo serkewtin". Debê leweş ziyad bikrê û bigutrê ke burjiwazî û wirde burjiwazîş natuwanê ew rêberayetîye bika belkû ew dewre tenê hîzbêk detuwanê bîgêrê ke çekî îdêolojî pêşkewtûtirîn çînî lexoy şetek dabê wate Marksîzm – Lênînzim ramanî Mao Tsê Tung ke detuwanê be têgeyiştinî durustî rewtî mêjûî û hênane gorî sitratêjî û taktîk be şêwey zanistî, rêberayetî komelanî gel bika le serkewtinêkewe berew serkewtinêkî dî.
Bew pêye Hîzbî Dêmokratî Kurdistan neytuwanî Cimhûrî Kurdistan ke le seretawe tenanet le layen dewletî Iranîşewe wek cimhûrîyek le yekey Iran da nasra bû, seqamgîr ka. Erteşekey be şêwey serekî beşe 'eşîretîyekey hîç xoragrîyekî nekird le ast pêşrewî erteşî Şa da û serok 'eşîretekan û fêodalekan xiyanetyan pê kird û teslîm bûn.
Mehabad le 15-î December-î 1946 be dest erteşî Şa dagîr kira. Qazî Mihemed azayane pêşniyarî helatin bo Sovîyetî wedwaye dawe û gutî emin debê le rojanî tengane da legel gelî Kurd bim. Ew rojî 31-î Marsî 1947 le meydanî "Çuwar Çira" î Mehabad ew şwêney ke rojî 22-î Janvîyey 1946 lewê Cimhûrî Mehabadî rageyandibû, ê'dam kira. Qazî le ber dem sêdare gutî: “Bew ê'dame Qazî Mihemed dekûjrê bew mebestey gelî Kurd le naw bern. Ewe hîwayekî bê cêye, leber ewey her nîştmanperwerêkî Kurd le xebatekey da Qazî Mihemedêke. Nîştmanperweranî Kurd ta serkewtin şer deken. Ewan celadekanî gelî Kurd nabexşin". Aramgay Qazî Mihemed êsta ziyaretgay komelanî kurde.

Wêney Qazî Mihemed. Le binî nûsrawe Qazî Mihemed pêşeway Cimhûrî Mehabad
Le Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da, wekû hemû hîzbe siyasîyekan, waq'îyetî berçawî xebatî çînayetî le komel da reng dedatewe. Kurdistan helumercêkî nîwe kolonî – nîwe fêodalî heye. Le nawxoy Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da îdêolojîye cor be corekanî lemer çîne corbecorekanî komel reng dedenewe û leberamber yektir da xebat deken. Ew îdêolojyane her kamyan wek rêbazî siyasî cor be cor derdekewin. Çi le rewtî serdemî yekemî jiyanî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan, yanî ta kotayî Cimhûrî Mehabad û çi le serdemekanî duwatirî jiyanî ew hîzbe û ya ew rêkxistney lêwey mabû, le hemû cêyek xebat le nêwan dû rêbaz da debînîn. Le duway Cimhûrî Mehabad cewananî şorişgêrî ew hîzbe hewlyan da bo jiyandnewey û le helumercî aşkira û nihênî da dirêjeyan da be xebat. Lew serdeme da meylêkî aşkira berew çep debîndirê. Ew rêbaze her wa le jiyanî duwatrî ew hîzbe da dirêjey debê û wek duwatir debînîn le rewtî xebatî kongrey duwem, û duwacar le komîtey şorişigêr da pere destênê û derdekewê. Cewananî şorişgêrî ew hîzbe le serdemî hukûmetî Musedîq da tuwanîyan reng u rûyek biden be karî xoyan û lew serubende da sirincî ewan be taybetî deçête ser kar û xebat kirdin le ladêkan. Ewan duway aşkira bûn û pêwebûnî sazmanî nîzamî û xeyanete peyta peytakanî rêberanî Hîzbî Tûde, pêwendî xoyan legel pisand û be tenê dirêjeyan da be çalakî û bew pêye beşêk le rêkxistinî hîzbyan parast. Salanî 28-î Gelawêj (Ûtî 1953) da dû hêrşî gewre kira ser ew hîzbe ke yekyan le salî 1338 [1959] û ewîdîkeyan le salî 1342 [1963] da bû ke lew hêrşane da jimareyekî zor le kadrekan û rêberanî hîzb degîrên û dexrêne zîndan, her wek ewey ke rêberayetî serekî hêşta le zîndan daye [le katî nûsînî em raporte da mebest le 'Ezîz Yosifî û Xenî Bulûryan e, Hesen Qazî].
Le duway ew serubende ême çalakîyekanî dû bal debînîn. Le xesletekanî balî yekem dijayetî legel Hîzbî Tûde û paldanewe be duruşme "çep" ekane. Balî yekem detuwanê be piştîwanî Mela Mistefay Barzanî le salî 1343 [ 28-î Xezelwerî 1343 = 19 / 11 / 1964. Hesen Qazî] kongireyek be nawî kongirey duwemî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan bibestê. Sebaret bew kongireye jimareyekî zor le endamanî pêşkewtinxwazî hîzb (le wane Şerîfzade) 'îtirazyan hebû û beşdarîyan têda nekird. [Rastîyekey eweye ke mafî beşdarî kirdinyan nedraye. Hesen Qazî].

* birwanine peywestekanî 1- 3

Dirêjey heye...