Nawerokî xudmuxtarî


Sazmanî Înqîlabî u Kurdistan (84)


Mêhdî Xanbaba Têhranî û dozî Kurdistan
Beşêk le giftugoy Hemîd Şewket legell Mêhdî Xanbaba Têhranî
Awrêk le bizûtnewewî çep le Iran le nawewe, giftugo legel Mêhdî Xanbaba Têhranî, çapî yekem beharî 1989

Şewket: Boçî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan û amancekanî le berawridkirdin legel sazmane siyasîye piçûktirekan bo xelkî Iran ne nasrawe. Pêt wa nîye ke lew bareyewe alqeyekî winbû hebê? 
Xanbaba Têhranî: Teblîxatî siyasî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan be berawirdkirdin legel rêkxirawêkî siyasî ke le sertaserî Iran da çalakî deka, hênde nebûwe. Le katî şorişîş da çalakî Hîzbî Dêmokrat be rêgay hengawekanî 'Komeley Kurdekanî Danîştûy Nawend' ta radeyek nasêndira. Ber lewe hênane gorî meseley mafî xelkî Kurdistan be babetêkî qedexe dejmêrdira. Ewey ke amajem be qedrayî serkutkirdnî Kurdekan kird le Turkya bew manaye nîye ke le Kurdistanî Iran serkutkirdin nebûwe. Le cêda deretanî be aşkira hênane gorêy meseleyek be nawî meseley Kurd le Iran nebû ta xelik pêy bizanin û bînasn. Le Iran dewletekan be xeyalî xoyan meseley Kurdistanyan wa çareser kirdbû ke basî xelkî ewêyan nek wek Kurdekan, belkû wek "danîştuwanî rojaway wulat" dekrid.

Şewket: Bêyne ser babetêkî girîng le ser meseley Kurdistan ke nawî nirawe wîstî xudmuxtarî. Aya le ruwangey markisîstîyewe ew core xudmuxtarîyey ke Kurdistan daway dekird legel dawakanî bizûtneweyekî çep ciyawaz nebû?
Xanbaba Têhranî: Ew gelaley xudmuxtarî Kurdistanî Iran ke le layen Şûray Mîlî Muqawemetewe pesind kira, be hîç cor legel lêkdanewey Markisîstî le meseley pêşkewtin le gişt komel da dijayetî nebû. Ew bîrokeyey dîke ke Kurdekanî her wulatêk le danîştuwanî tirî ew wulate ciya bibnewe û wulatêkî serbexo be nawî Kurdistan damezrênin ciyawazî heye legel ruwangey Marksîstî. Ew babete legel ruwangey Marksîstî lemer pêşkewtinî komel ke pêwîstî be sertaserî bûnî bazare yek nagrêtewe. Hîzbî Dêmokratî Kurdistan boçûnêkî ewtoy lemer prênsîpî xudmuxtarî nebû, ewan baweryan be sîstimî fêdratîv bû êstaş baweryan pêyetî. Sîstimêk ke le buwarî siyasetî derewe, abûrî û karubarî dîfa'î wulat, pêroy deka le siyasetî nawendî û le heman katda le nawçe fêdralekan be damezrandinî parlimane eyaletîyekan siyasetekanî nawçeyî degrête ber.

Şewket: Be bawerî to deretanî pejrandinî prênsîpî xudmuxtarî le jêr alay hukûmetêkî nawendî da çende şiyawî luwane?
Xanbaba Têhranî: Wuşey xudmuxtarî be dem têperînî zemanewe buwete xawenî barêkî mêjûyî konkirêt  ke çi le gengeşe û çi le rêkxistnî sîstimî wulat da lewaneye kêşe saz ka. Qasimlû her lew bareyewe qiseyekî cuwanî kird. Ew deygut, le katî muzakere legel ew heyetey ke nardirabuwe Kurdistan, yekêk le endamanî heyet pêy gutuwe ke le Quranîş da prênsîpî xudmuxtarî qibûl kirawe, belam be şêwe îslamîyekey. Qasimlû le wulam da gutbûy: "kêşe nîye, êwe xudmuxtarî biden ba îslamî bê. Yan wek meşhûre delên "bimre û bidwê". Qise le ser eweye ke xelkî Kurdistan bitwanin be zimanî Kurdî qise biken û le medresekan da fêr kirdinî fêr bin û hawterîbî ewe zimanî Farsîş fêr bin. Mebestim eweye ke nawerokî xudmuxtarî şitêk nîye cge le dawxuwazî azadî kultûrî û berêweberî nawçe nebê û bêtû eslî dozeke qibûl bikrê, dekrê le cêda lefzî xudmuxtarîşî le ser labirdrê. 

Şewket: Nakrê prênsîpî xudmuxtarî ta astî qisekirdin be zimanî daykî bihêndirête xuwarê. Ewe betalkirdnêtî le manay rasteqîney. Xudmuxtarî manayekî berbilawtirî heye.
Xanbaba Têhranî: Eger ew bare mêjûye wela nêyn ke bizûtnewey çep le ser piştî lefzî xudmuxtarî danawe û wergêrîne ser zimanî azadîxwazane, şitêk nîye cige le derbirî mafî hakmîyetî xelik nebê sebaret be çarenûsî xoyan, wate dêmokrasî. Ca eger ew merdme xelkî Isfehan bin yan Xorasan yan Kurdistan ciyawazî nîye. Meseley taybetî Kurdistan yekyan zimane û ewîtiryan abûrî. Sebaret be ziman şîm kirdewe. Le buwarî abûrîş da Kurdekan berhel sitêk nîn le ser rêy bername dariştinî abûrî nawendî bo sertaserî wulat, belkû le ser ew baweren ke le şûray biryardanî abûrî da beşdarîyan hebê. Ewan be beşdarî xoyan detwanin helumercî konkirêt û pêdawîstîyekanî nawçey Kurdistan bihênne gorê ta bew rêgaye da berjewendî û dawxuwazekanî xelkî Kurdistan le bernamey peresendinî komel da reçaw bikrê. Eger rêjîmî şa tenanet le ser binemay deskewtekanî meşrûtîyet yanî komîte eyaletî û wîlayetîyekan cûlabawe û wefadar ba be qanûnî binçîneyî, ew kêşeye şiyawî cêbecê kirdin bû. Ewe mafêke ke xelkî nawçe cor becorekanî Iran debê heyan bê. Ewe naduruste ke bo wêne bo şarêk le Belûçistan şaredarêk le xelkî Reşt heldebjêrê.

Şewket: Hênane xuwarî meseley Kurdistan û prênsîpî xudmuxtarî ta astî beşdarî nwêner le şuray biryardanî abûrî kemêk nakok nîye legel babeteke?
Xanbaba Têhranî: Na wa nîye. Le sîstimî fêdratîv da ewe prênsîpêke.

Şewket: Belam le Iran xo ême sîstimî fêdratîvman nîye. Meger ewey ke prênsîpî xudmuxtarî bibestînewe be wedîhatnî sîstimî fêdratîv.
Xanbaba Têhranî: Ewanîş her ew pêşniyare deken. Yekêk le rêga çareserekanî meseley kemayetîye neteweyekanî Iran û aştî neteweyî û berqerarî dêmokrrasî, berêwebirdnî wulat le ser binemay bê nawendî û yan be zimanêkî dî şêwey fêdratîvî berêwebirdnî komele.

Şewket: Eger le helbijardinî azad û rêfrandomî giştî da le Iran xelk sîstimî fêdrratîvyan nepejrand debê çi bikrê?
Xanbaba Têhranî: Hîç, debê rêz le dengî xelk bigîrê. Belam eger nawî xudmuxtarî Kurdistan dênî, ewe babetêke ke pêwendî be xelkî Kurdistanewe heye û wîstî dêmokratîkî ewane. Akamî rêfrandomêk sebaret be qewarey sîstimî fêdratîv herçîyek bê, be manay berperçdanewey ew dawxuwaze nîye, belkû debê be şêweyekî dî rêgay çareserkirdnî bibîndirêtewe. Lew bareyewe bo numûne le gelaley pêşniyarkirawî Şûray Mîlî Muqawemet sebaret be xudmuxtarî be bê amaje kirdin be sîstimî dahatû gutrawe ke gelaley pêşniyarkirawî şûra le pêşda meclîsî damezrêneran pesindî deka û duwaye le rêfrandomêk da deyxate ber dengî xelkî Kurdistan.

Dirêjey heye….