Konsepta Polîtîkaya Derve a Rûsya

Serokê Federasyona Rûsya’yê Vladimir Putîn bîryarnameyekî li ser Konsepta Polîtîkaya Derve ya nû îmze kir. Ji ber ku cîhan ji sala 2016’an û vir ve bi rengek berbiçav guherî, pêdivî bi nûvekirina belgeya sereke ya siyaseta derve ya welêt heye. Werin em konsepta heyî bi yên berê re bidin ber hev da ku fêm bikin ka nêrîna Moskova ya fermî li ser têkiliyên bi komarên Yekîtiya Sovyeta berê re çawa guherîye.

Cihê pişt-Sovyet herêmek pêşîn a siyaseta derve ya Rûsyayê ye. Di avahiya rayedarên rûsî yên ku ji têkiliyên navneteweyî berpirsiyar in, çend beşên pispor hene: herî kêm du beş di Rêveberiya Serokatiyê de, çar beşên welatên Yekîtîya Dewletên Serbixwe (YDS) di Wezareta Karên Derve de û karûbar, beş û dezgehên cihêreng ên di saziyên din de.

Ev helwesta dewletê ya ji herêmê re jî li ser pelan hat sepandin. Di Têgînên Siyaseta Derve  de,  pozîsyonên hiyerarşîk di lîsteyê de cîhê pişt-Sovyet her dem li pêş herêmên din bû mînak: di salên 1993, 2000, 2008, 2013 û 2016 de. Piştî behskirina Yekîtîya Dewletên Serbixwe, komeleyên entegrasyonê yên di hundurê wê de hatin rêz kirin: Yekîtiya Gumrikê (YG), Peymana Ewlekariya Kolektîf (PEK), yekitiya bi Belarusê re. Yekem di nav YG de, ya duyemîn di PEK de û ya sêyemîn jî di Dewleta Yekîtiyê de pêşve çû.

Ger em metnan û siyaseta rasteqîn a ku bi kiryarên danûstendinên dîplomatîk têne diyar kirin bidin ber hev, em dikarin hinekî alîgiriyê bibînin. Hin caran, hejmara hevdîtinên di navbera serok û wezîrên derve de bi hevtayên xwe re, wek nimûne, ji Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê û Almanya, gelek caran zêdetir bû ji hevdîtinên bi hevalbend û hevkarên Yekîtîya Dewletên Serbixwe re. Lê di asta danûstendina operasyonê de, siyaseta derve ya Rûsyayê herî zêde bala xwe da komarên berê yên Yekîtiya Sovyetê (ku bi gelemperî berevajî xuya dikir).

Di heman demê de, nêzîkbûna derveyî hîn jî pêşengiya herêmî ya herî girîng e. Guhertinên piçûk ên strukturel di vê rastiyê de diyar in ku, berevajî metnên berê, di sala 2023’an de li derveyî axa nêzîk wekî jêrînek veqetandî tê destnîşan kirin; li pey wê Arktîk, parzemîna Avrasyayê (Çîn û Hindistan têne ronî kirin), herêma Asya-Pasîfîk, cîhana îslamî, Afrîka, Amerîkaya Latîn û Karayîp, herêma Ewrupî, Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê û dewletên din ên Anglo-Sakson û Antarktîka.

Konsepta Polîtîkaya Derve ya heyî yekem e ku tê de Rûsya bi rastî berê xwe da Rojhilat. Û her weha li bakur ( piştî YDS Arktîk e) û li başûr (blokên Afrîkî û Îslamî ji hev cuda hatine tomar kirin). Vê dûrketina 180’pileyan ji Rojava, têkiliyên bi Ewrupa û Amerîkaya Bakur re, ku demekê wekî pêşînek dihat hesibandin, xiste xwarê. Li ser pel ew niha ji penguinên li Antarktîkayê girîngtir in.

Ya girîng, Rûsyaya fermî dîsa jî nîşan dide ku ew xwe wek "dijminê rojava" nahesibîne, bi hêvîya ku aqil li wir serbikeve, ku dê welatan vegerîne hevkarîya pragmatîk bi Rûsyayê re. "Belavbûna" bêtir hem li qada pişt-Sovyetê bixwe û hem jî dewletbûna welatên wê yên takekesî dê bi dawî bibe dema ku Rûsya û rojava vegerin normalbûnê. Li gorî nivîsê, Rûsya ji bo vê yekê amade ye.