Çepî Iranî û bizûtnewey Kurdistan

• Lew sefere da ew bizûtneweye û be taybetî kesayetî Simayil Şerîfzade tesîrêkî zor le ser Laşayî deka û duway geranewey bo Urûpa dawa le rêberayetî rêkxiraweke deka ke peywest bin be bizûtnewey çekdaraney Kurdistan be dijî rêjîmî şa. 

Lew sefere da ew bizûtneweye û be taybetî kesayetî Simayil Şerîfzade tesîrêkî zor le ser Laşayî deka û duway geranewey bo Urûpa dawa le rêberayetî rêkxiraweke deka ke peywest bin be bizûtnewey çekdaraney Kurdistan be dijî rêjîmî şa. Belam her ke endamanî rêberayetî degene Bexda xeberî kûjranî Isma'îl, Suleyan û Ebdula û gîran û tîreban kiranî Mela Aware werdegrin û ewanîş duwacar le Bekrecoy Silêmanî ke yekêk le binkekanî Celal Talebanî bû damezran .(sereta: laperey 7)
Muhsîn Rîzawanî, le endamanî berzî Sazmanî Inqîlabî û sikirtêrî yekemî Hîzbî Rencberan le witwêj legel Hesen Qazî  sebaret be belgekanî le mer cûlanewey çekdaraney 46 û 47 gutûye ke yekêk le jimarekanî gowarî 
" Tûde" le jêr serperşitî wî da terxan kirawe bo ew serubende. " Eger hêşta negutrawe pêwîst deka le mer dû kesayetî têkoşerî Kurd mela Aware û Simayil Şerîfzade kar bikrê. Mela aware nek her şorişgêrêk belkû şa'îrêkî şorişgêrîş bû û Kuruş Laşayî çendêk le şê'rekanî mela Awarey legel xoy hêna bo Urûpa û ême le jimareyekî Tûde da be Kurdî û Farsî bilawman kirdewe." (laperey 311) le cêda ewe bizûtnewey 46, 47 bû ke endamanî Sazmanî Inqîlabî wa lê krid biçne Kurdistan.Fereydûn 'Ebdulqadir  delê: " mam Celal be rêgay Simayil Şerîfzade da bû ke ew gurûpey wergirt." (laperey. 419)
Hesen qazî, lew berheme lêkolîneweyiyey xoyda be pêdahatnewey ew pêşweçûnane û be gêranewey qisey hêndêk le rêberan û kadrekanî ew sazmane û ezmûnî ewan le damezrandinî Hîzbî Rencberanî Iran bas deka. Lew kitêbe da nûser cige le wergêran û gêranewey hêndêk le qisekanî rêberayetî Sazmanî Inqîlabî sebaret be Kurdistan ke le zincîrey witwêjekanî Hemîd Şewket lemer bizûtnewey çepî Iran wergîrawin, wergêranî beşêk le kitêbekey Siyaweş Parsanejad le mer ezmûnî le Başûrî Kurdistan, witwêjî nûsrawî legel çendîn kadrî ew sazmane lewane Muhsîn Rîzwanî, Baqir Murtezewî Xusrewşahî û Siyamek Mueyid zade kirdûwe. Ew kitêbe her weha cige le giftugo legel xebatkaranî çep le Başûr û Rojhelatî Kurdistan û pêwendîyan legel Sazmanî Inqîlabî,hêndêk belge u namey mêjûyişî têdaye lemer pêşweçûnekanî ew serubende.
Çepî Iranî û bizûtnewey Kurdistan
Hîzbî Tûdey Iran yekem hîzbî çepe le Iran ke legel bizûtnewey Kurdistan pêwendî hebûbê. Pêwendî ewan legel Kurdistan  be salan ber le cudabûnewey Sazmanî Inqîlabî lew hîzbe û cwêbûnewey Komîtey Şorişgêrî Hîzbî Dêmokratî Kurdistanî Iran bûwe ke dabir dabir bibû. Hîzbî Tûde be rêgay 'Ebdulrehman Qasimlû û Kerîm Hîsamî zor car hewlî dabû ke serincî têkoşeranî  bizûtnewey Kurdistan berew ew hîzbe rabikêşê. Belam nek her neytuwanî ew kare bika belkû Qasimlû le kadre Kurdekanî ew hîzbe ke taze le Çêkoslovakîyewe gerabûwewe le layen KAK (Komîtey Azerbaycan, Kurdistan) ser be hîzbî tûde nardira kurdistan û lewê peywest bû be rêberayetî hîzb û kesanî wek Ehmed Tofîq ke duway helewşanî Cumhûrî le ser ra hîzbyan rêk xistbûwewe.
Le duway şikanî raperînî çekdaraney 46 – 47  Qasimlû twanî be beşdarî ew pêşmerge û kesaney ke lew raperîne mabûnewe û her weha ew kadir û endamaney ke lew bizûtneweye da beşdarîyekî ewtoyan nebû hîzb bibûjênêtewe.
Berhemî lêkolîneweyî Hesen Qazî nek her pêdahatnewey pêwendî Sazmanî  Inqîlabîye legel Kurdistan, belkû awêneyekîşe le pêwendî bizûtnewey çep le hemû astekanî da legel xoragirî û xebatî Kurdistan ber le şorişî 1357. Ew kitêbe her weha têruwanînêke le damezranî Hîzbî Rencberan, " Komelley Rencderanî Kurdistan", çalakîyekanî Konfêdrasyonî Cîhanî Xwêndkaranî Iranî û pêwendî konkirêtyan legel meseley Kurd.
Mam Celal Talebanî le duway çûnî Sazmanî Inqîlabî Hîzbî Tûde bo Kurdistan le seretawe bo dirêjey çalakîyekanyan çapxaneyekî le ber dest nan. (Mam Celal, laperey 388). Ew çapxaneye ke be nîsbet serdemî xoy desgayekî pêşkewtû bû (Faruq Mela Mistefa, laperey, 398) zemîneyek bû bo çap û bilaw kirdnewey namîlke û kitêbî tîorîkî siyasî ke be şêwey serekî wergêranî berhemekanî Maoyistî bûn. Endamanî Sazmanî Inqîlabî le heman hal da be yarmetî kesanî wek Mam Celal û Newşîrwan Mistefa (le damezrêneranî Komeley Rencderan) xulî siyas îdêolojîkyan berêwe debrid, be şêwey serekî lemer Maoîsm bo ew pêşmerge û kadre çepaney Kurdistanî ke le Bekreco bûn yan serî ewêyan deda. (Siyamek Mueyed zade. 342); kobûnewey ewto ke be şayîdî danî hêndêk le endamanî balî çepî Partî Dêmokratî Kurdistan û hêndêk le endamanî Komeley Rencderan  dewrêkî girîngî hebû le perwerde kirdin û birdne jûrewey astî siyasî pêşmergekanî Başûrî û Rojhelatî. Fuad Qeredaxî yekêk le endamanî damezrênerî  Komeley Rencderan lew bareyewe delê: tesîrî Sazmanî Inqîlabî bo rakêşanî ême berew coreyek le Maoîsm xoy lê nedeparêzdira. Her hokarî dîş hebûn bo ewe û her tenya be wan berteng nebû.(laperrey. 396) Bekir Husên îş tesîrî Sazmanî Inqîlabî leser endamanî balî çepî mektebî siyasî dadegrêtewe û delê: " zemîney ew pêşweçûne hebû. Ew serewbendî meyl berew Maoîsm le astî cîhanî da birewî hebû." (laperey 438) Nermîn 'Usman yekêkî dîke le endamanî  Komele delê: damezranî ew hawrêyane le Bekreco ke hêndêk le wan le Çîn gerabûnewe le rîzî ew hokarane da bû ke geyişte helweşanî balî mektebî siyasî û damezranî Komeley Rencderan. (Laperrey.407)
Pêwendî dûlayeney Sazmanî Inqîlabî û çepekanî Başûrî Kurdistan her be serubendî manewey ewan le Bekreco berteng nebû. Mam Celal delê le duway şorişî Iranîş pêwendî ême berdewam bû. " Bo damezranî pêwendî legel Felestînîyekan zorim hewil da û ewanim [Sazmanî Inqîlabî] be Corc Hebeş û Nayif Hewtime û hemû hêzekanî Lubnan û duwatir Lîbî nasand." (laperey.391)   Ew kitêbe helgirî giftugo, meqale û ruwangey sîma helkewtûwekanî siyasî ew serubendeye . Hemîd Şewket, Kuruş Laşayî, Irec Keşkulî, Mêhdî Xanbaba Têhranî, Muhsîn Rîzwanî, Siyamek Mueyid zade, Baqir Murtezewî Xusrewşahî, Mihemed Muhtedî, Kerîm Hîsamî, Mihemedemîn Sîracî, Celal Talebanî, Fuad Qeredaxî, Faruq Mistefa Resûl, Birayim Celal, Nermîn 'Usman, Ref'et Mela,Fereydûn 'Ebdulqadir, 'Arif Kerîm, Xidir Xidirzade, Bekir Husên, Mihemed bahîrî, 'Ebbas Mîlanî û Xusrew Sefayî le zumrey ew kesanen ke lem kitêbe da yan witwêjyan legel kirawe yan qisekanyan gêrdirawetewe.
" Sazmanî Inqîlabî û Kurdistan" nek her basî mêjûy pêwendî siyasî nêwan bizûtnewe çepekan le Iran û Kurdistan deka belkû be alingarî mesele girînge nezerîyekan le naw ew dû bizûtneweye da, zemîneyekî cîdî bo bas û lêkolînewekanî dahatûy mêjûy çep le Rojhelatî Nawerast da amade kirdûwe.  
Dirêjey heye.

Hêndêk boçûn le ser kitêbî Sazmanî Inqîlabî u Kurdistan (223)
Kawe Qureyşî [2]
1/6/2021